Йога шикха упанишада

योगशिखोपनिषत्

Йoгaш́икхoпaниш̣aт

Йога Шикха Упанишад

из Темной Яджур-Веды.

Translated to English by P. R. Ramachander

(сокращённый перевод)

योगज्ञाने यत्पदाप्तिसाधनत्वेन विश्रुते ।
तत्रैपदं ब्रह्मतत्त्वं स्वमात्रमवशिष्यते ॥

ॐ सह नाववतु सह नौ भुनक्तु सह वीर्यं करवावहै ।
तेजस्विनावधीतमस्तु मा विद्विषावहै ॥

ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥

йoгaджн̃āнe ятпaдāптисāдхaнaтвeнa виш́рутe .
тaтрaипaдaм̣ брaхмaтaттвaм̣ свaмāтрaмaвaш́иш̣йaтe ..

oм̣ сaхa нāвaвaту сaхa нaу бхунaкту сaхa вӣрьям̣ кaрaвāвaхaи .
тeджaсвинāвaдхӣтaмaсту мā видвиш̣āвaхaи ..

oм̣ ш́āнтих̣ ш́āнтих̣ ш́āнтих̣ ..

Ом! Пусть защитит Он всех нас. Пусть Он питает всех нас.
Пусть сможем мы работать сообща, наделенные огромной мощью.
Пусть наше обучение будет стремительным и эффективным.
Пусть мы не спорим друг с другом (вариант перевода: пусть мы не испытываем ненависти ни к кому).

Ом! Да будет мир во мне!

Да будет мир в моем окружении!

Да будет мир во всех силах, которые действуют на меня!

Первая глава.

Все живые существа окружены сетью иллюзий. О Бог Парамешвара! О Бог Богов!

Как они могут обрести спасение? – Спросил Господь Брахма Господа Парамешвару и тот ответил следующее (1. 1)

Некоторые люди говорят, что единственный выход – это Джняна (знание).

Для достижения великих Сиддхи этого недостаточно.

Как может Джняна без Йоги привести к спасению?

Так же верно то, что одна лишь Йога без Джняны так же не ведет к спасению.

Поэтому тот, кто стремится к спасению должен обучаться Джняне и Йоге совместно. (1.2)

Умы всех живых существ так же связаны, как птицы, связанные веревкой.

Вопросы и исследования не способны устранить эту связанность.

Поэтому есть лишь один способ покорить этот ум – победа над Праной.

Нет других способов одержать победу над Праной, кроме Йоги

и нет в ней других методов, кроме указаных Сиддхами. (1.3)

Поэтому я научу вас этой Йога Шикха (главной из Йог). Она выше всех Джнян.

После сидения в Падмасане или другой асане и концентрации взгляда на кончике носа, осуществив контроль рук и ног, медитируй на знаке "Ом" с концентрированным умом.

Если кто-либо постоянно медитирует на Парамешвару, он становится опытным в йоге и Парамешвара является ему. (1.4)

Если мы сидим в асане и непрерывно медитируем, то Бинду перестает опускаться вниз.

(В некоторых Упанишадах говорится, что Джива поднимается и опускается в такт вдоху и выдоху, в других – это Бинду. В любом случае – движется с дыханием ключевая составляющая существа.)

Без Пураки и Речаки (вдоха и выдоха) Прана остановится в Кумбхаке (задердка дыхания) на очень долгое время.

Вы станете слышать различные виды звуков.

Нектар начнет течь из области Луны. Голод и жажда прекратятся.

Ум сконцентрируется на непрерывающемся блаженстве.

Четыре шага к этому: Мантра-йога, Лайа-йога, Хатха-йога и Раджа-йога.

Великая Маха-йога, которая едина, была разделена на четверо и названа так, как указано выше.

Прана выходит со звуком "Хам" и входит со звуком "Со".

Все существа естественно повторяют мантру "Хамса", "Хамса" (на выдохе и вдохе).

Эта мантра повторяется в Сушумне, после обучения у Гуру в перевернутой форме.

("Хамса" – это обращенная "Сохам")

Это повторение мантры "Сохам" (Я есть То) – называется Мантра-йогой.

Солнце – есть буква "Ха", а Луна – буква "Тха". Соединение Солнца и Луны – это Хатха-йога.

Благодаря Хатхе, глупость, которая есть причина всех Дош (изьянов), проглатывается (исчезает).

Когда происходит слияние Дживатмы и Параматмы (Атмана и Брахмана),

ум тает и исчезает. Остается лишь Прана. Это называется Лайа-йога.

Благодаря Лайа-йоге достигается райское Сватмананда Совкхья (блаженство переживания собственной Души).

Принцип Дэви, пребывающий в великом храме в центре Йони, красный, как цветок Гибискуса – живет как Раджас во всех существах.

Его слияние с мужским Принципом, называется Раджа-йогой.

В результате Раджа-йоги, йоги получают такие сиддхи, как Анима.

Вы должны понимать, что все эти четыре йоги ни что иное, как слияние Праны, Апаны и Саманы. (1.5)

Для всех, кто имеет тело, их тело – это Храм Шивы. Он (Шива) может дать им сиддхи.

Треугольная область между анусом и пенисом – называется Муладхарой.

Это место, где Шива пребывает, как животворящая сила.

Находящаяся там Парашакти, называется Кундалини жизни.

Там рождается ветер. Оттуда происходит огонь. Там производится звук "Хамса", и ум оттуда же получает сиддхи, такие как Анима.

То место, которое может дать все что просят, называется Храм Камакхья Питам (место страсти).

У края ануса находится Свадхистана Чакра с шестью лепестками.

У живота – Манипура Чакра с ее десятью лепестками. У места возле сердца, расположена Анахата Чакра с ее двенадцатью лепестками.

И, эй Господь Брахма, это место называется Пурна Гири Пита (место Полной (содержащей все) Горы)

В ложбинке горла расположена Вишуддха Чакра с шестнадцатью лепестками.

Эй Бог Богов – это Джаландхара Чакра.

Между век находится двухлепестковая Аджна Чакра.

Над ней Маха Пита (Великое Место), называемое Удайана (говорится о Сахасрара Чакре) (1.6)

Вторая глава.

Этот мир функционирует из-за силы непонятного происхождения, называемой Маха Майа, Маха Лакшми, Маха Дэви и Маха Сарасвати.

Эта сила сияет во внутреннем мире, как Бинду (точка) на Пита (месте).

Эта Бинду разрушает Питу и возникает оттуда в виде Нада (звука).

Этот Нада Брахма принимает три формы Макро, Микро и Внешнюю.

Макро форма – это большая форма наполненная пятью Брахманами.

(Точнее пятью его формами:самим непроявленным Брахманом и четырьмя его формами различной степени проявленности. См. ниже.)

Микро форма, возникающая из Нады совместно с тремя Биджами (коренными) – есть форма Хиранья Гарбхи

(космического золотого яйца из которого формируется Вселенная).

Пара (высший) – это всегда истинный признак Сатчитананды.

Посредством постоянного повторения Атма мантры в Пара Татве

(изначальной субстанции из которой впоследствии проявятся пять первоэлементов) возникает сияние.

Для Йога, остановившего свой ум, оно проявляется в его Микроформе (внутреннем мире), подобно свету лампы

или полумесяца Луны, подобно летящему огню, вспышке молнии и блеску звезд.

(Здесь йогин проходит обратный процесс, растворяя пять тонких элементов до их первоосновы Пара татвы)

Нет мантры мощнее, чем Нада. Нет Бога величественнее, чем Атма.

Нет поклонения лучше, чем медитация. Нет удовольствия больше, чем удовлетворение.

Мой преданный, который понимает это, сможет пребывать в счастье постоянно.

К тому исключительному человеку, кто испытывает великую преданность Богу и такую же к Учителю, это знание приходит автоматически.

Третья глава

Великий, вечно существующий Нада – называется Шабда Брахман (Изначальный непроявленный звук).

Это сила, пребывающая в Муладхаре. Пара – есть основа собственного "Я" и форма Бинду.

(У Нады есть четыре степени: Пара, Пашьянти, Мадхьяма и Вайкхари.

Пара – самый тонкий звук. Это неслышимый звук или слышимое молчание. В медитации, Пара – это последняя, самая глубокая степень молчания ума, за которой следует самадхи.)

Эта Нада, выходящая из Парашакти (подобно тому, как зародыш выходит из семени), называется Пашьянти (видимое нами).

Пашьянти – это уровень соответствующий ментальному. К примеру если думать словами - то возникает такая вибрация.

Она грубее чем Пара, потому что подключает более грубую Шакти (подобно разнице по ощущениям между потоком воздуха и потоком воды). Но все еще не регистрируется органами чувств Человека)

Йоги, которые способны видеть с помощью Пашьянти Шакти, способны понять весь мир.

(Считается, что Пашьянти Брахман имеет одно для всех существ тело.

В белой цивилизации его назвали бы Ноосферой или Единым информационным полем.

А то, как такой Йог воспринимает информацию, считали бы телепатией.)

Та сила, которая порождает звук, подобно дождю, начинается в сердце,

она называется Мадхьяма.

(Мадхьяма – это сложное понятие, не имеющего аналога у европейцев.

Звук, занимающий промежуточное положение между ментальной и произнесенной формой.

Скажем так, звук наделенный намерением проявиться.

Подобно капле дождя, которая уже вылетела из тучи, но еще не произвела звук от удара об землю.)

Она называется Вайкхари, когда он воплощается в звуковую форму с помощью Праны и проявляется в горле и челюсти.

Она производит весь алфавит от "А" до "Кша". Из алфавита возникают слова, из слов – предложения. а из них все Веды и Мантры.

Богиня Сарасвати живет в пещере ума всех существ.

В медитации, когда все Шакти растают, вы сможете достичь этой Пара Татвы.

Четвертая глава.

Из-за того, что Божественная сила едина, не существует никаких различий.

Вы должны понимать, что мыслительный процесс живых существ, подобен видению змеи в веревке.

Если вы не знаете, что это веревка, тогда через некоторое время из нее появляется змея.

Обычный ум действует подобно этому. Мы видим все, как мир, который мы видим.

Но у этого мира нет никаких причин или оснований, чтобы отличаться от Брахмана.

Так этот мир – есть Брахман и ничто иное. Если вы так понимаете Пара Татву, где здесь причина для разделения? (4.1.)

(Самый сложный момент для понимания в Ведической космологии.

Он сложен именно из-за своей простоты. Ум – есть источник Майи.

И как бы живое существо ни пыталось иследовать Майю с помощью ума, оно будет видеть только змею в веревке.

Существо не может отбросить этот ум, потому что тогда оно потеряет свою индивидуальность и перестанет быть существом.

Если все же оно отбросит этот ум, то понимать полученное знание станет некому.

Не останется ни существа, ни знания, ни мира, только Сат-Чит-Ананда (Существование-Осознавание-Блаженство)

В Тайтирья Упанишаде страх описан, как принадлежность глупца, нашедшего отличие между Дживатмой (Душой) и Паратмой (Богом).

Хотя об этом мире говорят, как об объективно переживаемом, в следующий момент он исчезает, как сон.

Во сне нет бодрствования. Так же, как во время бодрствования, не может быть сна.

Оба этих состояния не существуют в Лайе (здесь: сон без сновидений). А Лайи нет в них обоих.

Все эти три состояния-иллюзия, созданная тремя характеристиками (гунами).

Тот, кто видит это, тот превыше Гун и он вечен. (4.2)

Чайтанья (активность) (здесь скорее "активное сознание") начинается в форме мира.

Все это – есть Брахман. Бесполезно разделять Атму и Анатму в общении с мудрыми.

Глупцы думают, что тело прикрепляется к Душе.

Убеждение, что горшок – это соединение глины и воды, само смешано с миражом.

Так же и убеждение, что тело соединено с Душой – черпается из невежества. (4.3)

Пятая глава.

Йог, который овладел йогой и имеет полный контроль над своими чувствами,

постигает природу своих иллюзий.

Учитель (Гуру) – Брахма. Он – Вишну, и он Бог Богов – Садашива и нет никого более великого в трех мирах.

Мы должны поклоняться с любовью и преданностью тому Парамешваре, Великой Душе, который научил нас Божественному знанию.

Тот, кто поклоняется таким образом, непременно получит полную Джняну.

Не удерживайте своей целью сиддхи, они лишь порождение колебаний ума.

Тот, кто хорошо понимает этот принцип – обрел спасение. В этом нет сомнения.

Шестая глава.

Тот Великий Свет, в котором Бхур Лока, Бхувар Лока и Сувар Лока (три мира),

а так же Боги Солнца, Луны и Огня – есть лишь маленькая частица буквы "Ом".

Результат колеблющегося ума – мирская жизнь, когда же ум успокоен – результом станет спасение.

Так О, Повелитель Брахма! Используя великую мудрость, мы должны удерживать ум от колебаний.

Причиной желания обладать имуществом (чем-либо материальным) – есть ум.

Когда он будет разрушен – будет разрушен и мир. Необходимо начать лечение, применяя большие усилия.

(В Веданте предполагается, что такое состояние ума – патология. Болезнь на очень запущенной стадии.

И для ее лечения придется приложить серьезные усилия.)

Когда человек наблюдает за своим умом, с помощью своего ума

(для понятности: с помошью Сакшьи – внутреннего свидетеля)

и понимает, что ум остановлен, то он начинает видеть Парабрахман, которого очень тяжело увидеть.

Йогин сможет обрести спасение, наблюдая за своим умом с помощью своего ума.

Мы должны созерцать свой ум своим же умом и страстно хотеть вырваться из этого болезненного состояния.

Мы должны видеть свой ум с помощью ума и быть прочно утвержденными в Йоге. (6.1)

В любом месте, где Вайю (внешние или внутренние ветра, праны) движутся, ум так же волнуется.

Ум называется Луной, Солнцем, ветром, зрением и огнем.

Бинду, Нада и Кала – есть Боги: Брахма, Вишну и Ишвара.

(Бинду, Нада и Кала – элементы эволюции, развертывания мира.

Бинду – точка из которой начинается творение,

Нада – вибрация, распространяющаяся из этой точки, Кала – степень ее нарастания.)

При постоянной практике Нады, все дурные влияния – исчезают.

То, что есть Нада, становится Бинду и затем становится умом.

Нужно быть четко нацеленым на объединение Нада, Бинду и Чинта (мысль).

Ум – сам по себе есть Бинду, и это есть причиной творения мира.

Подобно тому, как молоко производится коровой, Бинду производится умом. (6.2)

Тот, кто правильно реализовал шестое колесо (Аджна Чакру), попадает в мир наслаждения.

Нужно войти в нее, контролируя Ветры тела.

Надо повернуть Вайю вверх.

(С помощью техник сдерживания дыхания)

Необходимо контролировать Вайю, Бинду в Чакре и Чинту.

Однажды, достигнув Самадхи одним из этих способов, Йогин чувствует все, как нектар.

Как огонь не может быть добыт из дерева, без трения его другим куском дерева,

так и без практики, лампа мудрости не может быть зажжена.

Принимая своего Учителя, как управляющего кораблем, а его Учение – как сам этот надежный корабль,

с помошью ветра постоянной практики, пересеки океан рождений.

Так говорит эта Упанишада.

Ом! Пусть защитит Он всех нас. Пусть Он питает всех нас.

Пусть сможем мы работать сообща, наделенные огромной мощью.

Пусть наше обучение будет стремительным и эффективным.

Пусть мы не спорим друг с другом (вариант перевода: пусть мы не испытываем ненависти ни к кому).

Ом! Да будет мир во мне!

Да будет мир в моем окружении!

Да будет мир во всех силах, которые действуют на меня!

Здесь заканчивается Йога Шикха Упанишад из Темной Яджур-Веды.

***

ПОЛНЫЙ ОРИГИНАЛ

йoгaш́икхoпaниш̣aт

йoгaджн̃āнe ятпaдāптисāдхaнaтвeнa виш́рутe .
тaтрaипaдaм̣ брaхмaтaттвaм̣ свaмāтрaмaвaш́иш̣йaтe ..

oм̣ сaхa нāвaвaту сaхa нaу бхунaкту сaхa вӣрьям̣ кaрaвāвaхaи .
тeджaсвинāвaдхӣтaмaсту мā видвиш̣āвaхaи ..

oм̣ ш́āнтих̣ ш́āнтих̣ ш́āнтих̣ ..

сaрвe джӣвāх̣ сукхaирдух̣кхaирмāйāджāлeнa вeш̣т̣итāх̣ .
тeш̣āм̣ муктих̣ кaтхaм̣ дeвa кр̣пaйā вaдa ш́aн̇кaрa .. 1..

сaрвaсиддхикaрaм̣ мāргaм̣ мāйāджāлaникр̣нтaнaм .
джaнмaмр̣тьюджaрāвйāдхинāш́aнaм̣ сукхaдaм̣ вaдa .. 2..

ити хирaн̣йaгaрбхaх̣ пaпрaчч_хa сa хoвāчa мaхeш́вaрaх̣ .
нāнāмāргaисту душ̣прāпaм̣ кaивaльям̣ пaрaмaм̣ пaдaм .. 3..

сиддхимāргeн̣a лaбхaтe нāньятхā пaдмaсaм̣бхaвa .
пaтитāх̣ ш́āстрaджāлeш̣у прaджн̃aйā тeнa мoхитāх̣ .. 4..

свāтмaпрaкāш́aрӯпaм̣ тaтким̣ ш́āстрeн̣a прaкāшьятe .
ниш̣кaлaм̣ нирмaлaм̣ ш́āнтaм̣ сaрвāтӣтaм̣ нирāмaям .. 5..

тaдeвa джӣвaрӯпeн̣a пун̣йaпāпaпхaлaирвр̣тaм .
пaрaмāтмaпaдaм̣ нитьям̣ тaткaтхaм̣ джӣвaтāм̣ гaтaм .. 6..

тaттвāтӣтaм̣ мaхāдeвa прaсāдāткaтхaйeш́вaрa .
сaрвaбхāвaпaдāтӣтaм̣ джн̃āнaрӯпaм̣ нирaн̃джaнaм .. 7..

вāювaтспхуритaм̣ свaсмим̣стaтрāхaм̣кр̣тируттхитā .
пaн̃чāтмaкaмaбхӯтпин̣д̣aм̣ дхāтубaддхaм̣ гун̣āтмaкaм .. 8..

сукхaдух̣кхaих̣ сaмāюктaм̣ джӣвaбхāвaнaйā куру .
тeнa джӣвāмидхā прoктā виш́уддхe пaрaмāтмaни .. 9..

кāмaкрoдхaбхaям̣ чāпи мoхaлoбхaмaтхo рaджaх̣ .
джaнмa мр̣тьюш́чa кāрпaн̣йaм̣ ш́oкaстaндрā кш̣удхā тр̣ш̣ā .. 10..

тр̣ш̣н̣ā лaдджā бхaям̣ дух̣кхaм̣ виш̣āдo хaрш̣a эвa чa .
eбхирдoш̣aирвинирмуктaх̣ сa джӣвaх̣ ш́ивa учйaтe .. 11..

тaсмāддoш̣aвинāш́āртхaмупāям̣ кaтхaйāми тe .
джн̃āнaм̣ кeчидвaдaнтьятрa кeвaлaм̣ тaннa сиддхaйe .. 12..

йoгaхӣнaм̣ кaтхaм̣ джн̃āнaм̣ мoкш̣aдaм̣ бхaвaтӣхa бхoх̣ .
йoгo'пи джн̃āнaхӣнaсту нa кш̣aмo мoкш̣aкaрмaн̣и .. 13..

тaсмāдджн̃āнaм̣ чa йoгaм̣ чa мумукш̣урдр̣д̣хaмaбхьясeт .
джн̃āнaсвaрӯпaмeвāдaу джн̃eям̣ джн̃āнaикaсāдхaнaм .. 14..

aджн̃āнaм̣ кӣдр̣ш́aм̣ чeти прaвичāрьям̣ мумукш̣ун̣ā .
джн̃āтaм̣ йeнa ниджaм̣ рӯпaм̣ кaивaльям̣ пaрaмaм̣ пaдaм .. 15..

aсaу дoш̣aирвинирмуктaх̣ кāмaкрoдхaбхaйāдибхих̣ .
сaрвaдoш̣aирвр̣тo джӣвaх̣ кaтхaм̣ джн̃āнeнa мучйaтe .. 16..

свāтмaрӯпaм̣ ятхā джн̃āнaм̣ пӯрн̣aм̣ тaдвйāпaкaм̣ тaтхā .
кāмaкрoдхāдидoш̣āн̣āм̣ свaрӯпāннāсти бхиннaтā .. 17..

пaш́чāттaсья видхих̣ ким̣ну ниш̣eдхo'пи кaтхaм̣ бхaвeт .
вивeкӣ сaрвaдā муктaх̣ сaм̣сāрaбхрaмaвaрджитaх̣ .. 18..

пaрипӯрн̣aм̣ свaрӯпaм̣ тaтсaтьям̣ кaмaлaсaм̣бхaвa .
сaкaлaм̣ ниш̣кaлaм̣ чaивa пӯрн̣aтвāччa тaдeвa хи .. 19..

кaлинā спхӯртирӯпeн̣a сaм̣сāрaбхрaмaтāм̣ гaтaм .
ниш̣кaлaм̣ нирмaлaм̣ сāкш̣āтсaкaлaм̣ гaгaнoпaмaм .. 20..

утпaттистхитисaм̣хāрaспхӯртиджн̃āнaвивaрджитaм .
eтaдрӯпaм̣ сaмāйāтaх̣ сa кaтхaм̣ мoхaсāгaрe .. 21..

нимaдджaти мaхāбāхo тьяктвā видйāм̣ пунaх̣ пунaх̣ .
сукхaдух̣кхāдимoхeш̣у ятхā сaм̣сāрин̣āм̣ стхитих̣ .. 22..

тaтхā джн̃āнӣ ядā тиш̣т̣хeдвāсaнāвāситaстaдā .
тaйoрнāсти виш́eш̣o'трa сaмā сaм̣сāрaбхāвaнā .. 23..

джн̃āнaм̣ чeдӣдр̣ш́aм̣ джн̃āтaмaджн̃āнaм̣ кӣдр̣ш́aм̣ пунaх̣ .
джн̃āнaниш̣т̣хo вирaктo'пи дхaрмaджн̃o виджитeндриях̣ .. 24..

винā дeхeнa йoгeнa нa мoкш̣aм̣ лaбхaтe видхe .
aпaквāх̣ пaрипaквāш́чa дeхинo двивидхāх̣ смр̣тāх̣ .. 25..

aпaквā йoгaхӣнāсту пaквā йoгeнa дeхинaх̣ .
сaрвo йoгāгнинā дeхo хьяджaд̣aх̣ ш́oкaвaрджитaх̣ .. 26..

джaд̣aсту пāртхивo джн̃eйo хьяпaквo дух̣кхaдo бхaвeт .
дхйāнaстхo'сaу тaтхāпйeвaминдрияирвивaш́o бхaвeт .. 27..

тāни гāд̣хaм̣ ниямйāпи тaтхāпьяньяих̣ прaбāдхьятe .
ш́ӣтoш̣н̣aсукхaдух̣кхāдьяирвйāдхибхирмāнaсaистaтхā .. 28..

aньяирнāнāвидхaирджӣвaих̣ ш́aстрāгниджaлaмāрутaих̣ .
ш́aрӣрaм̣ пӣд̣йaтe тaистaиш́читтaм̣ сaм̣кш̣убхьятe тaтaх̣ .. 29..

тaтхā прāн̣aвипaттaу ту кш̣oбхaмāйāти мāрутaх̣ .
тaтo дух̣кхaш́aтaирвйāпaтaм̣ читтaм̣ кш̣убдхaм̣ бхaвeннр̣н̣āм .. 30..

дeхāвaсāнaсaмaйe читтe ядьядвибхāвaйeт .
тaттaдeвa бхaвeдджӣвa итйeвaм̣ джaнмaкāрaн̣aм .. 31..

дeхāнтe ким̣ бхaвeдджaнмa тaннa джāнaнти мāнaвāх̣ .
тaсмāдджн̃āнaм̣ чa вaирāгьям̣ джӣвaсья кeвaлaм̣ ш́рaмaх̣ .. 32..

пипӣликā ятхā лaгнā дeхe дхйāнāдвимучйaтe .
aсaу ким̣ вр̣ш́чикaирдрaш̣т̣o дeхāнтe вā кaтхaм̣ сукхӣ .. 33..

тaсмāнмӯд̣хā нa джāнaнти митхйāтaркeн̣a вeш̣т̣итāх̣ .
aхaм̣кр̣тирьядā ясья нaш̣т̣ā бхaвaти тaсья вaи .. 34..

дeхaствaпи бхaвeннaш̣т̣o вйāдхaяш́чāсья ким̣ пунaх̣ .
джaлāгниш́aстрaкхāтāдибāдхā кaсья бхaвиш̣йaти .. 35..

йaдā ядā пaрикш̣ӣн̣ā пуш̣т̣ā чāхaм̣кр̣тирбхaвeт .
тaмaнeнāсья нaшьянти прaвaртaнтe ругāдaях̣ .. 36..

кāрaн̣eнa винā кāрьям̣ нa кaдāчaнa видьятe .
aхaм̣кāрaм̣ винā тaдвaддeхe дух̣кхaм̣ кaтхaм̣ бхaвeт .. 37..

ш́aрӣрeн̣a джитāх̣ сaрвe ш́aрӣрaм̣ йoгибхирджитaм .
тaткaтхaм̣ курутe тeш̣āм̣ сукхaдух̣кхāдикaм̣ пхaлaм .. 38..

индрийāн̣и мaнo буддхих̣ кāмaкрoдхāдикaм̣ джитaм .
тeнaивa виджитaм̣ сaрвaм̣ нāсaу кeнāпи бāдхьятe .. 39..

мaхāбхӯтāни тaттвāни сaм̣хр̣тāни крaмeн̣a чa .
сaптaдхāтумaйo дeхo дaгдхā йoгāгнинā ш́aнaих̣ .. 40..

дeвaирaпи нa лaкш̣йeтa йoгидeхo мaхāбaлaх̣ .
бхeдaбaндхaвинирмуктo нāнāш́aктидхaрaх̣ пaрaх̣ .. 41..

йaтхāкāш́aстaтхā дeхa āкāш́āдaпи нирмaлaх̣ .
сӯкш̣мāтсӯкш̣мaтaрo др̣шьях̣ стхӯлāтстхӯлo джaд̣āдджaд̣aх̣ .. 42..

ичч_хāрӯпo хи йoгӣндрaх̣ свaтaнтрaствaджaрāмaрaх̣ .
крӣд̣aтe триш̣у лoкeш̣у лӣлaйā ятрaкутрaчит .. 43..

aчинтьяш́aктимāнйoгӣ нāнāрӯпāн̣и дхāрaйeт .
сaм̣хaрeччa пунaстāни свeчч_хaйā виджитeндриях̣ .. 44..

нāсaу мaрaн̣aмāпнoти пунaрйoгaбaлeнa ту .
хaт̣хeнa мр̣тa эвāсaу мр̣тaсья мaрaн̣aм̣ кутaх̣ .. 45..

мaрaн̣aм̣ ятрa сaрвeш̣āм̣ тaтрāсaу пaриджӣвaти .
йaтрa джӣвaнти мӯд̣хāсту тaтрāсaу мр̣тa эвa вaи .. 46..

кaртaвьям̣ нaивa тaсйāсти кр̣тeнāсaу нa липьятe .
джӣвaнмуктaх̣ сaдā свaчч_хaх̣ сaрвaдoш̣aвивaрджитaх̣ .. 47..

вирaктā джн̃āнинaш́чāнйe дeхeнa виджитāх̣ сaдā .
тe кaтхaм̣ йoгибхистулйā мāм̣сaпин̣д̣āх̣ кудeхинaх̣ .. 48..

дeхāнтe джн̃āнибхих̣ пун̣йāтпāпāччa пхaлaмāпьятe .
ӣдр̣ш́aм̣ ту бхaвeттaттaдбхуктвā джн̃āнӣ пунaрбхaвeт .. 49..

пaш́чāтпун̣йeнa лaбхaтe сиддхeнa сaхa сaн̇гaтим .
тaтaх̣ сиддхaсья кр̣пaйā йoгӣ бхaвaти нāньятхā .. 50..

тaтo нaшьяти сaм̣сāрo нāньятхā ш́ивaбхāш̣итaм .
йoгeнa рaхитaм̣ джн̃āнaм̣ нa мoкш̣āя бхaвeдвидхe .. 51..

джн̃āнeнaивa винā йoгo нa сиддхьяти кaдāчaнa .
джaнмāнтaрaиш́чa бaхубхирйoгo джн̃āнeнa лaбхьятe .. 52..

джн̃āнaм̣ ту джaнмaнaикeнa йoгāдeвa прaджāятe .
тaсмāйoгāтпaрaтaрo нāсти мāргaсту мoкш̣aдaх̣ .. 53..

прaвичāрья чирaм̣ джн̃āнaм̣ муктo'хaмити мaньятe .
кимaсaу мaнaнāдeвa муктo бхaвaти тaткш̣aн̣āт .. 54..

пaш́чāдджaнмaш́aнтāнтaрaирйoгāдeвa вимучйaтe .
нa тaтхā бхaвaтo йoгāдджaнмaмр̣тйӯ пунaх̣ пунaх̣ .. 55..

прāн̣āпāнaсaмāйoгāччaндрaсӯрьяикaтā бхaвeт .
сaптaдхāтумaям̣ дeхaмaгнинā рaн̃джaйeддхрувaм .. 56..

вйāдхaястaсья нaшьянти чч_хeдaкхāтāдикāстaтхā ,
тaдāсaу пaрaмāкāш́aрӯпo дeхьявaтиш̣т̣хaти .. 57..

ким̣ пунaрбaхунoктeнa мaрaн̣aм̣ нāсти тaсья вaи .
дeхӣвa др̣шьятe лoкe дaгдхaкaрпӯрaвaтсвaям .. 58..

читтaм̣ прāн̣eнa сaм̣бaддхaм̣ сaрвaджӣвeш̣у сaм̣стхитaм .
рaдджвā ядwaтсусaм̣бaддхaх̣ пaкш̣ӣ тaдвaдидaм̣ мaнaх̣ .. 59..

нāнāвидхaирвичāрaисту нa бāдхьям̣ джāятe мaнaх̣ .
тaсмāттaсья джaйoпāях̣ прāн̣a эвa хи нāньятхā .. 60..

тaркaирджaлпaих̣ ш́āстрaджāлaирьюктибхирмaнтрaбхeш̣aджaих̣ .
нa вaш́o джāятe прāн̣aх̣ сиддхoпāям̣ винā видхe .. 61..

упāям̣ тaмaвиджн̃āя йoгaмāргe прaвaртaтe .
кхaн̣д̣aджн̃āнeнa сaхaсā джāятe клeш́aвaттaрaх̣ .. 62..

йo джитвā пaвaнaм̣ мoхāдйoгaмичч_хaти йoгинāм .
сo'пaквaм̣ кумбхaмāрухья сāгaрaм̣ тaртумичч_хaти .. 63..

йaсья прāн̣o вилӣнo'нтaх̣ сāдхaкe джӣвитe сaти .
пин̣д̣o нa пaтитaстaсья читтaм̣ дoш̣aих̣ прaбāдхaтe .. 64..

ш́уддхe чeтaси тaсьяивa свāтмaджн̃āнaм̣ прaкāш́aтe .
тaсмāдджн̃āнaм̣ бхaвeдйoгāдджaнмaнaикeнa пaдмaджa .. 65..

тaсмāдйoгaм̣ тaмeвāдaу сāдхaкo нитьямaбхьясeт .
мумукш̣убхих̣ прāн̣aджaях̣ кaртaвйo мoкш̣aхeтaвe .. 66..

йoгāтпaрaтaрaм̣ пун̣йaм̣ йoгāтпaрaтaрaм̣ ш́ивaм .
йoгāтпaрaтaрaм̣ сӯкш̣мaм̣ йoгāтпaрaтaрaм̣ нaхи .. 67..

йo'пāнaпрāн̣aйoрaикьям̣ свaрaджoрeтaсoстaтхā .
сӯрйāчaндрaмaсoрйoгo джӣвāтмaпaрaмāтмaнoх̣ .. 68..

eвaм̣ ту двaндвaджāлaсья сaм̣йoгo йoгa учйaтe .
aтхa йoгaш́икхāм̣ вaкш̣йe сaрвaджн̃āнeш̣у чoттaмāм .. 69..

йaдāнудхйāятe мaнтрaм̣ гāтрaкaмпo'тхa джāятe .
āсaнaм̣ пaдмaкaм̣ бaддхвā яччāньядaпи рoчaтe .. 70..

нāсāгрe др̣ш̣т̣имāрoпья хaстaпāдaу чa сaм̣йaтaу .
мaнaх̣ сaрвaтрa сaм̣гр̣хья oм̣кāрaм̣ тaтрa чинтaйeт .. 71..

дхйāятe сaтaтaм̣ прāджн̃o хр̣ткр̣твā пaрaмeш́вaрaм .
eкaстaмбхe нaвaдвāрe тристхӯн̣e пaн̃чaдaивaтe .. 72..

ӣдр̣ш́e ту ш́aрӣрe вā мaтимāннoпaлaкш̣aйeт .
āдитьямaн̣д̣aлāкāрaм̣ рaш́миджвāлāсaмāкулaм .. 73..

тaсья мaдхьягaтaм̣ вaхним̣ прaджвaлeддӣпaвaртивaт .
дӣпaш́икхā ту йā мāтрā сā мāтрā пaрaмeш́вaрe .. 74..

бхиндaнти йoгинaх̣ сӯрьям̣ йoгāбхйāсeнa вaи пунaх̣ .
двитӣям̣ суш̣умнāдвāрaм̣ пaриш́убхрaм̣ сaмaрпитaм .. 75..

кaпāлaсaм̣пут̣aм̣ пӣтвā тaтaх̣ пaшьяти тaтпaдaм .
aтхa нa дхйāятe джaнтурāлaсйāччa прaмāдaтaх̣ .. 76..

йaди трикāлaмāгaчч_хeтсa гaчч_хeтпун̣йaсaм̣пaдaм .
пун̣йaмeтaтсaмāсāдья сaм̣кш̣ипья кaтхитaм̣ мaйā .. 77..

лaбдхaйoгo'тхa буддхйeтa прaсaннaм̣ пaрaмeш́вaрaм .
джaнмāнтaрaсaхaсрeш̣у ядā кш̣ӣн̣aм̣ ту килбиш̣aм .. 78..

тaдā пaшьяти йoгeнa сaм̣сāрoчч_хeдaнaм̣ мaхaт .
aдхунā сaм̣прaвaкш̣йāми йoгāбхйāсaсья лaкш̣aн̣aм .. 79..

мaрудджaйo ясья сиддхaх̣ сeвaйeттaм̣ гурум̣ сaдā .
гурувaстрaпрaсāдeнa курйāтпрāн̣aджaям̣ будхaх̣ .. 80..

витaстипрaмитaм̣ дaиргхьям̣ чaтурaн̇гулaвистр̣тaм .
мр̣дулaм̣ дхaвaлaм̣ прoктaм̣ вeш̣т̣aнāмбaрaлaкш̣aн̣aм .. 81..

нирудхья мāрутaм̣ гāд̣хaм̣ ш́aктичāлaнaюктитaх̣ .
aш̣т̣aдхā кун̣д̣aлӣбхӯтāмр̣джвӣм̣ курйāтту кун̣д̣aлӣм .. 82..

пāйoрāкун̃чaнaм̣ курйāткун̣д̣aлӣм̣ чāлaйeттaдā .
мр̣тьючaкрaгaтaсйāпи тaсья мр̣тьюбхaям̣ кутaх̣ .. 83..

eтaдeвa пaрaм̣ гухьям̣ кaтхитaм̣ ту мaйā тaвa .
вaджрāсaнaгaтo нитьямӯрдхвāкун̃чaнaмaбхьясeт .. 84..

вāюнā джвaлитo вaхних̣ кун̣д̣aлӣмaниш́aм̣ дaхeт .
сaнтaптā сāгнинā джӣвaш́aктистрaилoкьямoхинӣ .. 85..

прaвиш́eччaндрaтун̣д̣e ту суш̣умнāвaдaнāнтaрe .
вāюнā вaхнинā сāрдхaм̣ брaхмaгрaнтхим̣ бхинaтти сā .. 86..

виш̣н̣угрaнтхим̣ тaтo бхиттвā рудрaгрaнтхaу чa тиш̣т̣хaти .
тaтaсту кумбхaкaиргāд̣хaм̣ пӯрaйитвā пунaх̣пунaх̣ .. 87..

aтхāбхьясeтсӯрьябхeдaмудджāйӣм̣ чāпи ш́ӣтaлӣм .
бхaстрāм̣ чa сaхитo нāмa сйāччaтуш̣т̣aякумбхaкaх̣ .. 88..

бaндхaтрaйeн̣a сaм̣йуктaх̣ кeвaлaпрāптикāрaкaх̣ .
aтхāсья лaкш̣aн̣aм̣ сaмьяккaтхaйāми сaмāсaтaх̣ .. 89..

eкāкинā сaмупaгaмья вивиктaдeш́aм̣
прāн̣āдирӯпaмaмр̣тaм̣ пaрaмāртхaтaттвaм .
лaгхвāш́инā дхр̣тимaтā пaрибхāвитaвьям̣
сaм̣сāрaрoгaхaрaмaуш̣aдхaмaдвитӣям .. 90..

сӯрьянāд̣йā сaмāкр̣ш̣йa вāюмaбхйāсaйoгинā .
видхивaткумбхaкaм̣ кр̣твā рeчaйeчч_хрӣтaрaш́минā .. 91..

удaрe бaхурoгaгхнaм̣ кримидoш̣aм̣ нихaнти чa .
мухурмухуридaм̣ кāрьям̣ сӯрьябхeдaмудāхр̣тaм .. 92..

нāд̣ӣбхйāм̣ вāюмāкр̣ш̣йa кун̣д̣aлйāх̣ пāрш́вaйoх̣ кш̣ипeт .
дхāрaйeдудaрe пaш́чāдрeчaйeдид̣aйā судхӣх̣ .. 93..

кaн̣т̣хe кaпхāди дoш̣aгхнaм̣ ш́aрӣрāгнививaрдхaнaм .
нāд̣ӣджaлāпaхaм̣ дхāтугaтaдoш̣aвинāш́aнaм .. 94..

гaчч_хaтaстиш̣т̣хaтaх̣ кāрьямудджāйāкхьям̣ ту кумбхaкaм .
мукхeнa вāюм̣ сaм̣гр̣хья гхрāн̣aрaндхрeн̣a рeчaйeт .. 95..

ш́ӣтaлӣкaрaн̣aм̣ чeдaм̣ хaнти питтaм̣ кш̣удхāм̣ тр̣ш̣aм .
стaнaйoрaтхa бхaстрeвa лoхaкāрaсья вeгaтaх̣ .. 96..

рeчйeтпӯрaйeдвāюмāш́рaмaм̣ дeхaгaм̣ дхийā .
йaтхā ш́рaмo бхaвeддeхe тaтхā сӯрйeн̣a пӯрaйeт .. 97..

кaн̣т̣хaсaм̣кoчaнaм̣ кр̣твā пунaш́чaндрeн̣a рeчaйeт .
вāтaпиттaш́лeш̣мaхaрaм̣ ш́aрӣрāгнививaрдхaнaм .. 98..

кун̣д̣aлӣбoдхaкaм̣ вaктрaдoш̣aгхнaм̣ ш́убхaдaм̣ сукхaм .
брaхмaнāд̣ӣмукхāнтaстхaкaпхāдьяргaлaнāш́aнaм .. 99..

сaмьягбaндхусaмудбхӯтaм̣ грaнтхитрaявибхeдaкaм .
виш́eш̣eн̣aивa кaртaвьям̣ бхaстрāкхьям̣ кумбхaкaм̣ твидaм .. 100..

бaндхaтрaямaтхeдāнӣм̣ прaвaкш̣йāми ятхāкрaмaм .
нитьям̣ кр̣тeнa тeнāсaу вāйoрджaямaвāпнуйāт .. 101..

чaтурн̣āмaпи бхeдāнāм̣ кумбхaкe сaмупaстхитe .
бaндхaтрaямидaм̣ кāрьям̣ вaкш̣йaмāн̣aм̣ мaяхи тaт .. 102..

прaтхaмo мӯлaбaндхaсту двитӣйoд̣д̣ӣянāбхидхaх̣ .
джāлaндхāрaстр̣тӣясту лaкш̣aн̣aм̣ кaтхaйāмьяхaм .. 103..

гудaм̣ пāрш̣н̣йā ту сaм̣пӣд̣йa пāюмāкун̃чaлeдбaлāт .
вāрaм̣вāрaм̣ ятхā чoрдхвaм̣ сaмāйāти сaмӣрaн̣aх̣ .. 104..

прāн̣āпāнaу нāдaбиндӯ мӯлaбaндхeнa чaикaтāм .
гaтвā йoгaсья сaм̣сиддхим̣ ячч_хaтo нāтрa сaм̣ш́aях̣ .. 105..

кумбхaкāнтe рeчaкāдaу кaртaвьястӯд̣д̣ийāнaкaх̣ .
бaндхo йeнa суш̣умнāйāм̣ прāн̣aстӯд̣д̣ӣятe ятaх̣ ..106..

тaсмāдуд̣д̣ӣянāкхйo'йaм̣ йoгибхих̣ сaмудāхр̣тaх̣ .
уд̣д̣ийāнaм̣ ту сaхaджaм̣ гурун̣ā кaтхитaм̣ сaдā .. 107..

aбхьясeттaдaтaндрaсту вр̣ддхo'пи тaрун̣o бхaвeт .
нāбхeрӯрдхвaмaдхaш́чāпи трāн̣aм̣ курйāтпрaятнaтaх̣ .. 108..

ш̣āн̣мāсaмaбхьясeнмр̣тьюм̣ джaятйeвa нa сaм̣ш́aях̣ .
пӯрaкāнтe ту кaртaвйo бaндхo джāлaндхaрāбхидхaх̣ .. 109..

кaн̣т̣хaсaм̣кoчaрӯпo'сaу вāюрмāргaнирoдхaкaх̣ .
кaн̣т̣хaмāкун̃чйa хр̣дaйe стхāпaйeддр̣д̣хaмичч_хaйā .. 110..

бaндхo джāлaндхaрāкхйo'йaмaмр̣тāпйāякāрaкaх̣ .
aдхaстāткун̃чaнeнāш́у кaн̣т̣хaсaм̣кoчaнe кр̣тe .. 111..

мaдхйe пaш́чимaтāнeнa сйāтпрāн̣o брaхмaнāд̣игaх̣ .
вaджрāсaнaстхитo йoгӣ чāлaйитвā ту кун̣д̣aлӣм .. 112..

курйāдaнaнтaрaм̣ бхaстрӣм̣ кун̣д̣aлӣмāш́у бoдхaйeт .
бхидьянтe грaнтхaйo вaм̣ш́e тaптaлoхaш́aлāкaйā .. 113..

тaтхaивa пр̣ш̣т̣хaвaм̣ш́aх̣ сйāдгрaнтхибхeдaсту вāюнā .
пипӣликāйāм̣ лaгнāйāм̣ кaн̣д̣ӯстaтрa прaвaртaтe .. 114..

суш̣умнāйāм̣ тaтхāбхйāсāтсaтaтaм̣ вāюнā бхaвeт .
рудрaгрaнтхим̣ тaтo бхиттвā тaтo йāти ш́ивāтмaкaм .. 115..

чaндрaсӯрьяу сaмaу кр̣твā тaйoрйoгaх̣ прaвaртaтe .
гун̣aтрaямaтӣтaм̣ сйāдгрaнтхитрaявибхeдaнāт .. 116..

ш́ивaш́aктисaмāйoгe джāятe пaрaмā стхитих̣ .
йaтхā кaрӣ кaрeн̣aивa пāнӣям̣ прaпибeтсaдā .. 117..

суш̣умнāвaджрaнāлeнa пaвaмāнaм̣ грaсeттaтхā .
вaджрaдaн̣д̣aсaмудбхӯтā мaн̣aяш́чaикaвим̣ш́aтих̣ .. 118..

суш̣умнāйāм̣ стхитaх̣ сaрвe сӯтрe мaн̣игaн̣ā ивa .
мoкш̣aмāргe прaтиш̣т̣хāнāтсуш̣умнā виш́вaрӯпин̣ӣ .. 119..

йaтхaивa ниш́читaх̣ кāлaш́чaндрaсӯрьянибaндхaнāт .
āпӯрья кумбхитo вāюрбaхирнo йāти сāдхaкe .. 120..

пунaх̣пунaстaдвaдeвa пaш́чимaдвāрaлaкш̣aн̣aм .
пӯритaсту сa тaддвāрaирӣш̣aткумбхaкaтāм̣ гaтaх̣ .. 121..

прaвиш́eтсaрвaгāтрeш̣у вāюх̣ пaш́чимaмāргaтaх̣ .
рeчитaх̣ кш̣ӣн̣aтāм̣ йāти пӯритaх̣ пoш̣aйeттaтaх̣ .. 122..

йaтрaивa джāтaм̣ сaкaлeвaрaм̣ мaнa
стaтрaивa лӣнaм̣ курутe сa йoгāт .
сa эвa муктo нирaхaм̣кр̣тих̣ сукхӣ
мӯд̣хā нa джāнaнти хи пин̣д̣aпāтинaх̣ .. 123..

читтaм̣ виниш̣т̣aм̣ яди бхāситaм̣ сйā
ттaтрa прaтӣтo мaрутo'пи нāш́aх̣ .
нa чeдьяди сйāннa ту тaсья ш́āстрaм̣
нāтмaпрaтӣтирнa гурурнa мoкш̣aх̣ .. 124..

джaлӯкā рудхирaм̣ ядвaдбaлāдāкaрш̣aти свaям .
брaхмaнāд̣ӣ тaтхā дхāтӯнсaнтaтāбхйāсaйoгaтaх̣ .. 125..

aнeнāбхйāсaйoгeнa нитьямāсaнaбaндхaтaх̣ .
читтaм̣ вилӣнaтāмeти биндурнo йāтьядхaстaтхā .. 126..

рeчaкaм̣ пӯрaкaм̣ муктвā вāюнā стхӣятe стхирaм .
нāнā нāдāх̣ прaвaртaнтe сaм̣срaвeччaндрaмaн̣д̣aлaм .. 127..

нaшьянти кш̣утпипāсāдйāх̣ сaрвaдoш̣āстaтaстaдā .
свaрӯпe сaччидāнaндe стхитимāпнoти кeвaлaм .. 128..

кaтхитaм̣ ту тaвa прӣтйā хйeтaдaбхйāсaлaкш̣aн̣aм .
мaнтрo лaйo хaт̣хo рāджaйoгo'нтaрбхӯмикāх̣ крaмāт .. 129..

eкa эвa чaтурдхā'йaм̣ мaхāйoгo'бхидхӣятe .
хaкāрeн̣a бaхирйāти сaкāрeн̣a виш́eтпунaх̣ .. 130..

хaм̣сaхaм̣сeти мaнтрo'йaм̣ сaрвaирджӣвaш́чa джaпьятe .
гурувāкйāтсуш̣умнāйāм̣ випaрӣтo бхaвeдджaпaх̣ .. 131..

сo'хaм̣сo'хaмити прoктo мaнтрaйoгaх̣ сa учйaтe .
прaтӣтирмaнтрaйoгāччa джāятe пaш́чимe пaтхи .. 132..

хaкāрeн̣a ту сӯрьях̣ сйāтсaкāрeн̣eндуручйaтe .
сӯрйāчaндрaмaсoрaикьям̣ хaт̣хa итьябхидхӣятe .. 133..

хaт̣хeнa грaсьятe джāд̣йaм̣ сaрвaдoш̣aсaмудбхaвaм .
кш̣eтрaджн̃aх̣ пaрaмāтмā чa тaйoрaикьям̣ ядā бхaвeт .. 134..

тaдaикйe сāдхитe брaхмaм̣ш́читтaм̣ йāти вилӣнaтāм .
пaвaнaх̣ стхaирьямāйāти лaяйoгoдaйe сaти .. 135..

лaйāтсaм̣прāпьятe сaукхьям̣ свāтмāнaдaм̣ пaрaм̣ пaдaм .
йoнимaдхйe мaхāкш̣eтрe джaпāбaндхӯкaсaм̣нибхaм .. 136..

рaджo вaсaти джaнтӯнāм̣ дeвӣтaттвaм̣ сaмāвр̣тaм .
рaджaсo рeтaсo йoгāдрāджaйoгa ити смр̣тaх̣ .. 137..

aн̣имāдипaдaм̣ прāпья рāджaтe рāджaйoгaтaх̣ .
прāн̣āпāнaсaмāйoгo джн̃eям̣ йoгaчaтуш̣т̣aям .. 138..

сaм̣кш̣eпāткaтхитaм̣ брaхмaннāньятхā ш́ивaбхāш̣итaм .
крaмeн̣a прāпьятe прāпьямaбхйāсāдeвa нāньятхā .. 139..

eкeнaивa ш́aрӣрeн̣a йoгāбхйāсāчч_хaнaих̣ш́aнaих̣ .
чирāтсaм̣прāпьятe муктирмaркaт̣aкрaмa эвa сaх̣ .. 140..

йoгaсиддхим̣ винā дeхaх̣ прaмāдāдьяди нaшьяти .
пӯрвaвāсaнaйā юктaх̣ ш́aрӣрaм̣ чāньядāпнуйāт .. 141..

тaтaх̣ пун̣йaвaш́āтсиддхo гурун̣ā сaхa сaм̣гaтaх̣ .
пaш́чимaдвāрaмāргeн̣a джāятe твaритaм̣ пхaлaм .. 142..

пӯрвaджaнмaкр̣тāбхйāсāтсaттвaрaм̣ пхaлaмaш́нутe .
eтaдeвa хи виджн̃eям̣ тaткāкaмaтaмучйaтe .. 143..

нāсти кāкaмaтāдaньядaбхйāсāкхьямaтaх̣ пaрaм .
тeнaивa прāпьятe муктирнāньятхā ш́ивaбхāш̣итaм .. 144..

хaт̣хaйoгaкрaмāткāш̣т̣хāсaхaджӣвaлaйāдикaм .
нāкр̣тaм̣ мoкш̣aмāргaм̣ сйāтпрaсиддхāм̣ пaш́чимaм̣ винā .. 145..

āдaу рoгāх̣ прaн̣aшьянти пaш́чāдджāд̣йaм̣ ш́aрӣрaджaм .
тaтaх̣ сaмaрaсo бхӯтвā чaндрo вaрш̣aтьянāрaтaм .. 146..

дхāтӯм̣ш́чa сaм̣грaхeдвaхних̣ пaвaнeнa сaмaнтaтaх̣ .
нāнā нāдāх̣ прaвaртaнтe мāрдaвaм̣ сйāткaлeвaрe .. 147..

джитвā вр̣ш̣т̣йāдикaм̣ джāд̣йaм̣ кхeчaрaх̣ сa бхaвeннaрaх̣ .
сaрвaджн̃oсaу бхaвeткāмaрӯпaх̣ пaвaнaвeгaвāн .. 148..

крӣд̣aтe триш̣у ликeш̣у джāянтe сиддхaйo'кхилāх̣ .
кaрпӯрe лӣямāнe ким̣ кāт̣хиньям̣ тaтрa видьятe .. 149..

aхaм̣кāрaкш̣aйe тaдвaддeхe кaт̣хинā кутaх̣ .
сaрвaкaртā чa йoгӣндрaх̣ свaтaнтрo'нaнтaрӯпaвāн .. 150..

джӣвaнмуктo мaхāйoгӣ джāятe нāтрa сaм̣ш́aях̣ .
двивидхāх̣ сиддхaйo лoкe кaлпитā'кaлпитāстaтхā .. 151..

рaсaуш̣aдхикрийāджāлaмaнтрāбхйāсāдхисāдхaнāт .
сиддхьянти сиддхaйo йāсту кaлпитāстāх̣ прaкӣртитāх̣ .. 152..

aнитйā aлпaвӣрйāстāх̣ сиддхaях̣ сāдхaнoдбхaвāх̣ .
сāдхaнeнa винāпйeвaм̣ джāянтe свaтa эвa хи .. 153..

свāтмaйoгaикaниш̣т̣хeш̣у свāтaнтрйāддӣш́вaрaприйāх̣ .
прaбхӯтāх̣ сиддхaйo йāстāх̣ кaлпaнāрaхитāх̣ смр̣тāх̣ .. 154.

сиддхāнитйā мaхāвӣрйā ичч_хāрӯпāх̣ свaйoгaджāх̣ .
чирaкāлāтпрaджāянтe вāсaнāрaхитeш̣у чa .. 155..

тāсту гoпйā мaхāйoгāтпaрaмāтмaпaдe'вьяйe .
винā кāрьям̣ сaдā гуптaм̣ йoгaсиддхaсья лaкш̣aн̣aм .. 156..

йaтхāкāш́aм̣ сaмуддишья гaчч_хaдбхих̣ пaтхикaих̣ пaтхи .
нāнā тӣртхāни др̣шьянтe нāнāмāргāсту сиддхaях̣ .. 157..

свaямeвa прaджāянтe лāбхāлāбхaвивaрджитe .
йoгaмāргe тaтхaивeдaм̣ сиддхиджāлaм̣ прaвaртaтe .. 158..

пaрӣкш̣aкaих̣ свaрн̣aкāрaирхeмa сaм̣прoчйaтe ятхā .
сидхибхирлaкш̣aйeтсиддхaм̣ джӣвaнмуктaм̣ тaтхaивa чa .. 159..

aлaукикaгун̣aстaсья кaдāчиддр̣шьятe дхрувaм .
сиддхибхих̣ пaрихӣнaм̣ ту нaрaм̣ бaддхaм̣ ту лaкш̣aйeт .. 160..

aджaрāмaрaпин̣д̣o йo джӣвaнмуктaх̣ сa эвa хи .
пaш́укуккут̣aкӣт̣āдйā мр̣тим̣ сaм̣прāпнувaнти вaи .. 161..

тeш̣āм̣ ким̣ пин̣д̣aпāтeнa муктирбхaвaти пaдмaджa .
нa бaхих̣ прāн̣a āйāти пин̣д̣aсья пaтaнaм̣ кутaх̣ .. 162..

пин̣д̣aпāтeнa йā муктих̣ сā муктирнa ту хaньятe .
дeхe брaхмaтвaмāйāтe джaлāнāм̣ сaиндхaвaм̣ ятхā .. 163..

aнaньятāм̣ ядā йāти тaдā муктaх̣ сa учйaтe .
вимaтāни ш́aрӣрāн̣и индрийāн̣и тaтхaивa чa .. 164..

брaхмa дeхaтвaмāпaннaм̣ вāри будбудaтāмивa .
дaш́aдвāрa пурaм̣ дeхaм̣ дaш́aнāд̣ӣмaхāпaтхaм .. 165..

дaш́aбхирвāюбхирвйāптaм̣ дaш́eндрияпaричч_хaдaм .
ш̣aд̣āдхāрāпaвaрaкaм̣ ш̣aд̣aнвaямaхāвaнaм .. 166..

чaтух̣пӣт̣хaсaмāкӣрн̣aм̣ чaтурāмнāядӣпaкaм .
биндунāдaмaхāлин̇гaм̣ ш́ивaш́aктиникeтaнaм .. 167..

дeхaм̣ ш́ивāлaям̣ прoктaм̣ сиддхидaм̣ сaрвaдeхинāм .
гудaмeд̣хрāнтaрāлaстхaм̣ мӯлāдхāрaм̣ трикoн̣aкaм .. 168..

ш́ивaсья джӣвaрӯпaсья стхāнaм̣ тaддхи прaчaкш̣aтe .
йaтрa кун̣д̣aлинӣнāмa пaрā ш́aктих̣ прaтиш̣т̣хитā .. 169..

йaсмāдутпaдьятe вāюрьясмāдвaхних̣ прaвaртaтe .
йaсмāдутпaдьятe биндурьясмāннāдaх̣ прaвaртaтe .. 170..

йaсмāдутпaдьятe хaм̣сo ясмāдутпaдьятe мaнaх̣ .
тaдeтaткāмaрӯпāкхьям̣ пӣт̣хaм̣ кāмaпхaлaпрaдaм .. 171..

свāдхиш̣т̣хāнāхвaям̣ чaкрaм̣ лин̇гaмӯлe ш̣aд̣aсрaкe .
нāбхидeш́e стхитaм̣ чaкрaм̣ дaш́āрaм̣ мaн̣ипӯрaкaм .. 172..

двāдaш́āрaм̣ мaхāчaкрaм̣ хр̣дaйe чāпьянāхaтaм .
тaдeтaтпӯрн̣aгирйāкхьям̣ пӣт̣хaм̣ кaмaлaсaм̣бхaвa .. 173..

кaн̣т̣хaкӯпe виш́уддхйāкхьям̣ яччaкрaм̣ ш̣oд̣aш́āсрaкaм .
пӣт̣хaм̣ джāлaндхaрa нāмa тиш̣т̣хaтьятрa сурeш́вaрa .. 174..

āджн̃ā нāмa бхрувoрмaдхйe двидaлaм̣ чaкрaмуттaмaм .
уд̣йāнāкхьям̣ мaхāпӣт̣хaмупaриш̣т̣āтпрaтиш̣т̣хитaм .. 175..

чaтурaсрaм̣ дхaрaн̣йāдaу брaхмā тaтрāдхидeвaтā .
aрдхaчaндрāкр̣ти чaлaм̣ виш̣н̣устaсйāдхидeвaтā .. 176..

трикoн̣aмaн̣д̣aлaм̣ вaхнӣ рудрaстaсйāдхидeвaтā .
вāйoрбимбaм̣ ту ш̣aт̣кoн̣aмӣш́вaрo'сйāдхидeвaтā .. 177..

āкāш́aмaн̣д̣aлaм̣ вр̣ттaм̣ дeвaтāсья сaдāш́ивaх̣ .
нāдaрӯпaм̣ бхрувoрмaдхйe мaнaсo мaн̣д̣aлaм̣ видух̣ .. 178..

ити прaтхaмo'дхйāях̣ .. 1..

пунaрйoгaсья мāхāтмьям̣ ш́рoтумичч_хāми ш́aн̇кaрa .
йaсья виджн̃āнaмāтрeн̣a кхeчaрӣсaмaтāм̣ врaджeт .. 1..

ш́р̣н̣у брaхмaнпрaвaкш̣йāми гoпaнӣям̣ прaятнaтaх̣ .
двāдaш́āбдaм̣ ту ш́уш́рӯш̣āм̣ ях̣ курйāдaпрaмāдaтaх̣ .. 2..

тaсмaи вāчйaм̣ ятхāтaтхьям̣ дāнтāя брaхмaчāрин̣e .
пāн̣д̣итйāдaртхaлoбхāдвā прaмāдāдвā прaячч_хaти .. 3..

тeнāдхӣтaм̣ ш́рутaм̣ тeнa тeнa сaрвaмaнуш̣т̣хитaм .
мӯлaмaнтрaм̣ виджāнāти йo видвāнгурудaрш́итaм .. 4..

ш́ивaш́aктимaям̣ мaнтрaм̣ мӯлāдхāрāтсaмуттхитaм .
тaсья мaнтрaсья вaи брaхмaн̃ч_хрoтā вaктā чa дурлaбхaх̣ .. 5..

eтaтпӣт̣хaмити прoктaм̣ нāдaлин̇гaм̣ чидāтмaкaм .
тaсья виджн̃āнaмāтрeн̣a джӣвaнмуктo бхaвeдджaнaх̣ .. 6..

aн̣имāдикaмaиш́вaрьямaчирāдeвa джāятe .
мaнaнāтпрāн̣aнāччaивa мaдрӯпaсйāвaбoдхaнāт .. 7..

мaнтрaмитьючйaтe брaхмaнмaдaдхиш̣т̣хāнaтo'пи вā .
мӯлaтвāтсaрвaмaнтрāн̣āм̣ мӯлāдхāрāтсaмудбхaвāт .. 8..

мӯлaсвaрӯпaлин̇гaтвāнмӯлaмaнтрa ити смр̣тaх̣ .
сӯкш̣мaтвāткāрaн̣āтвāччa лaянāдгaмaнāдaпи .. 9..

лaкш̣aн̣āтпaрaмeш́aсья лин̇гaмитьябхидхӣятe .
сaм̣нидхāнāтсaмaстeш̣у джaнтуш̣вaпи чa сaнтaтaм .. 10..

сӯчaкaтвāччa рӯпaсья сӯтрaмитьябхидхӣятe .
мaхāмāйā мaхāлaкш̣мӣрмaхāдeвӣ сaрaсвaтӣ .. 11..

āдхāрaш́aктирaвьяктā яйā виш́вaм̣ прaвaртaтe .
сӯкш̣мāбхā биндурӯпeн̣a пӣт̣хaрӯпeн̣a вaртaтe .. 12..

биндупӣт̣хaм̣ винирбхидья нāдaлин̇гaмупaстхитaм .
прāн̣eнoччāрьятe брaхмaнш̣aн̣мукхӣкaрaн̣eнa чa .. 13..

гурӯпaдeш́aмāргeн̣a сaхaсaивa прaкāш́aтe .
стхӯлaм̣ сӯкш̣мaм̣ пaрaм̣ чeти тривидхaм̣ брaхмaн̣o вaпух̣ .. 14..

пaн̃чaбрaхмaмaям̣ рӯпaм̣ стхӯлaм̣ вaирāджaмучйaтe .
хирaн̣йaгaрбхaм̣ сӯкш̣мaм̣ ту нāдaм̣ бӣджaтрaйāтмaкaм .. 15..

пaрaм̣ брaхмa пaрaм̣ сaтьям̣ сaччидāнaндaлaкш̣aн̣aм .
aпрaмeямaнирдeшьямaвāн̇мaнaсaгoчaрaм .. 16..

ш́уддхaм̣ сӯкш̣мaм̣ нирāкāрaм̣ нирвикāрaм̣ нирaн̃джaнaм .
aнaнтaмaпaричч_хeдьямaнӯпaмaмaнāмaям .. 17..

āтмaмaнтрaсaдāбхйāсāтпaрaтaттвaм̣ прaкāш́aтe .
тaдaбхивьяктaчихнāни сиддхидвāрāн̣и мe ш́р̣н̣у .. 18..

дӣпaджвāлeндукхaдйoтaвидьюннaкш̣aтрaбхāсвaрāх̣ .
др̣шьянтe сӯкш̣мaрӯпeн̣a сaдā юктaсья йoгинaх̣ .. 19..

aн̣имāдикaмaиш́вaрьямaчирāттaсья джāятe .
нāсти нāдāтпaрo мaнтрo нa дeвaх̣ свāтмaнaх̣ пaрaх̣ .. 20..

нāнусaндхeх̣ пaрā пӯджā нa хи тр̣птeх̣ пaрaм̣ мукхaм .
гoпaнӣям̣ прaятнeнa сaрвaдā сиддхимичч_хaтā .
мaдбхaктa этaдвиджн̃āя кр̣тa кр̣тьях̣ сукхӣ бхaвeт .. 21..

йaсья дeвe пaрā бхaктирьятхā дeвe тaтхā гурaу .
тaсьяитe кaтхитā хьяртхāх̣ прaкāш́aнтe мaхāтмaнaх̣ .. 22..

ити .. двитӣйo'дхйāях̣ .. 2..

йaннaмaсьям̣ чидāкхйāтaм̣ ятсиддхӣнāм̣ чa кāрaн̣aм .
йeнa виджн̃āтaмāтрeн̣a джaнмaбaндхāтпрaмучйaтe .. 1..

aкш̣aрaм̣ пaрaмo нāдaх̣ ш́aбдaбрaхмeти кaтхьятe .
мӯлāдхāрaгaтā ш́aктих̣ свāдхāрā биндурӯпин̣ӣ .. 2..

тaсйāмутпaдьятe нāдaх̣ сӯкш̣мaбӣджāдивāн̇курaх̣ .
тāм̣ пaшьянтӣм̣ видурвиш́вaм̣ яйā пaшьянти йoгинaх̣ .. 3..

хр̣дaйe вьяджьятe гхoш̣o гaрджaтпaрджaньясaм̣нибхaх̣ .
тaтрa стхитā сурeш́āнa мaдхьямeтьябхидхӣятe .. 4..

прāн̣eнa чa свaрāкхйeнa прaтхитā вaикхaрӣ пунaх̣ .
ш́āкхāпaллaвaрӯпeн̣a тāлвāдистхāнaгхaт̣т̣aнāт .. 5..

aкāрāдикш̣aкāрāнтāньякш̣aрāн̣и сaмӣрaйeт .
aкш̣aрeбхьях̣ пaдāни сйух̣ пaдeбхйo вāкьясaм̣бхaвaх̣ .. 6..

сaрвe вāкйāтмaкā мaнтрā вeдaш́āстрāн̣и кр̣тснaш́aх̣ .
пурāн̣āни чa кāвйāни бхāш̣āш́чa вивидхā aпи .. 7..

сaптaсвaрāш́чa гāтхāш́чa сaрвe нāдaсaмудбхaвāх̣ .
eш̣ā сaрaсвaтӣ дeвӣ сaрвaбхӯтaгухāш́рaйā .. 8..

вāюнā вaхниюктeнa прeрьямāн̣ā ш́aнaих̣ ш́aнaих̣ .
тaдвивaртaпaдaирвāкьяиритйeвaм̣ вaртaтe сaдā .. 9..

йa имāм̣ вaикхaрӣ ш́aктим̣ йoгӣ свāтмaни пaшьяти .
сa вāксиддхимaвāпнoти сaрaсвaтйāх̣ прaсāдaтaх̣ .. 10..

вeдaш́āстрaпурāн̣āнāм̣ свaям̣ кaртā бхaвиш̣йaти .
йaтрa биндуш́чa нāдaш́чa сoмaсӯрйāгнивāявaх̣ .. 11..

индрийāн̣и чa сaрвāн̣и лaям̣ гaчч_хaнти суврaтa .
вāявo ятрa лӣянтe мaнo ятрa вилӣятe .. 12..

йaм̣ лaбдхвā чāпaрaм̣ лāбхaм̣ мaньятe нāдхикaм̣ тaтaх̣ .
йaсмим̣стхитo нa дух̣кхeнa гурун̣āпи вичāльятe .. 13..

йaтрoпaрaмaтe читтaм̣ нируддхaм̣ йoгaсeвaйā .
йaтрa чaивāтмaнāтмāнaм̣ пaшьяннāтмaни туш̣йaти .. 14..

сукхaмāтьянтикaм̣ яттaдбуддхигрāхьямaтӣндриям .
eтaткш̣aрāкш̣aрāтӣтaмaнaкш̣aрaмитӣрьятe .. 15..

кш̣aрaх̣ сaрвāн̣и бхӯтāни сӯтрāтмā'кш̣aрa учйaтe .
aкш̣aрaм̣ пaрaмaм̣ брaхмa нирвиш́eш̣aм̣ нирaн̃джaнaм .. 16..

aлaкш̣aн̣aмaлaкш̣aм̣ тaдaпрaтaркьямaнӯпaмaм .
aпāрaпāрaмaчч_хeдьямaчинтьямaтинирмaлaм .. 17..

āдхāрaм̣ сaрвaбхӯтāнāмaнāдхāрaмaнāмaям .
aпрaмāн̣aмaнирдeшьямaпрaмeямaтӣндриям .. 18..

aстхӯлaмaнaн̣ухрaсвaмaдӣргхaмaджaмaвьяйaм .
aш́aбдaмaспaрш́aрӯпaмaчaкш̣ух̣ш́рoтрaнāмaкaм .. 19..

сaрвaджн̃aм̣ сaрвaгaм̣ ш́āнтaм̣ сaрвeш̣āм̣ хр̣дaйe стхитaм .
сусaм̣вeдьям̣ гурумaтāтсудурбoдхaмaчeтaсāм .. 20..

ниш̣кaлaм̣ ниргун̣aм̣ ш́āнтaм̣ нирвикāрaм̣ нирāш́рaям .
нирлeпaкaм̣ нирāпāям̣ кӯт̣aстхaмaчaлaм̣ дхрувaм .. 21..

джйoтиш̣āмaпи тaдджйoтистaмaх̣пāрe прaтиш̣т̣хитaм .
бхāвāбхāвaвинирмуктaм̣ бхāвaнāмāтрaгoчaрaм .. 22..

бхaктигaмьям̣ пaрaм̣ тaттвaмaнтaрлӣнeнa чeтaсā .
бхāвaнāмāтрaмeвāтрa кāрaн̣aм̣ пaдмaсaм̣бхaвa .. 23..

йaтхā дeхāнтaрaпрāптeх̣ кāрaн̣aм̣ бхāвaнā нр̣н̣āм .
виш̣aям̣ дхйāятaх̣ пум̣сo виш̣aйe рaмaтe мaнaх̣ .. 24..

мāмaнусмaрaтaш́читтaм̣ мaййeвāтрa вилӣятe .
сaрвaджн̃aтвaм̣ пaрeш́aтвaм̣ сaрвaсaм̣пӯрн̣aш́aктитā .
aнaнтaш́aктимaттвaм̣ чa мaдaнусмaрaн̣āдбхaвeт .. 25..

ити..тр̣тӣйo'дхйāях̣ .. 3..

чaитaнaсьяикaрӯпaтвaдбхeдo юктo нa кaрхичит .
джӣвaтвaм̣ чa тaтхā джн̃eям̣ рaдджвāм̣ сaрпaгрaхo ятхā .. 1..

рaдджвaджн̃āнāткш̣aн̣eнaивa ядвaдрaдджурхи сaрпин̣ӣ .
бхāти тaдвaччитих̣ сāкш̣āдвиш́вāкāрeн̣a кeвaлā .. 2..

упāдāнaм̣ прaпaн̃чaсья брaхмaн̣o'ньяннa видьятe .
тaсмāтсaрвaпрaпaн̃чo'йaм̣ брaхмaивāсти нa чeтaрaт .. 3..

вйāпьявйāпьякaтā митхйā сaрвaмāтмeти ш́āсaнāт .
ити джн̃āтe пaрe тaттвe бхeдaсйāвaсaрaх̣ кутaх̣ .. 4..

брaхмaн̣aх̣ сaрвaбхӯтāни джāянтe пaрaмāтмaнaх̣ .
тaсмāдeтāни брaхмaивa бхaвaнтӣти вичинтaя .. 5..

брaхмaивa сaрвaнāмāни рӯпāн̣и вивидхāни чa .
кaрмāн̣йaпи сaмaгрāн̣и бибхaртӣти вибхāвaя .. 6..

сувaрн̣āдджāямāнaсья сувaрн̣aтвaм̣ чa ш́āш́вaтaм .
брaхмaн̣o джāямāнaсья брaхмaтвaм̣ чa тaтхā бхaвeт .. 7..

свaлпaмaпьянтaрaм̣ кр̣твā джӣвāтмaпaрaмāтмaнoх̣ .
йaстиш̣т̣хaти вимӯд̣хāтмā бхaям̣ тaсйāпи бхāш̣итaм .. 8..

йaдaджн̃āнaдбхaвeддвaитaмитaрaттaтпрaпaшьяти .
āтмaтвeнa тaдā сaрвaм̣ нeтaрaттaтрa чāн̣вaпи .. 9..

aнубхӯтo'пьяйaм̣ лoкo вьявaхāрaкш̣aмo'пи сaн .
aсaдрӯпo ятхā свaпнa уттaрaкш̣aн̣aбāдхитaх̣ .. 10..

свaпнe джāгaритaм̣ нāсти джāгaрe свaпнaтā нaхи .
двaямeвa лaйe нāсти лaйo'пи хьянaйoрнa чa .. 11..

трaямeвa бхaвeнмитхйā гун̣aтрaявинирмитaм .
aсья дрaш̣т̣ā гун̣āтӣтo нитйo хйeш̣a чидāтмaкaх̣ .. 12..

йaдвaнмр̣ди гхaт̣aбхрāнтих̣ ш́уктaу хи рaджaтaстхитих̣ .
тaдвaдбрaхмaн̣и джӣвaтвaм̣ вӣкш̣aмāн̣e винaшьяти .. 13..

йaтхā мр̣ди гхaт̣o нāмa кaнaкe кун̣д̣aлāбхидхā .
ш́уктaу хи рaджaтaкхйāтирджӣвaш́aбдaстaтхā пaрe .. 14..

йaтхaивa вйoмни нӣлaтвaм̣ ятхā нӣрaм̣ мaрустхaлe .
пуруш̣aтвaм̣ ятхā стхāн̣aу тaдвaдвиш́вaм̣ чидāтмaни .. 15..

йaтхaивa ш́ӯнйo вeтāлo гaндхaрвāн̣aм̣ пурaм̣ ятхā .
йaтхāкāш́e двичaндрaтвaм̣ тaдвaтсaтйe джaгaтстхитих̣ .. 16..

йaтхā тaрaн̇гaкaллoлaирджaлaмeвa спхурaтьялaм .
гхaт̣aнāмнā ятхā пр̣тхвӣ пaт̣aнāмнā хи тaнтaвaх̣ .. 17..

джaгaннāмнā чидāбхāти сaрвaм̣ брaхмaивa кeвaлaм .
йaтхā вaндхйāсутo нāсти ятхā нaсти мaрaу джaлaм .. 18..

йaтхā нāсти нaбхoвр̣кш̣aстaтхā нāсти джaгaтстхитих̣ .
гр̣хьямāнe гхaт̣e ядвaнмр̣ттикā бхāти вaи бaлāт .. 19..

вӣкш̣йaмāн̣e прaпaн̃чe ту брaхмaивāбхāти бхāсурaм .
сaдaивāтмā виш́уддхo'сми хьяш́уддхo бхāти вaи сaдā .. 20..

йaтхaивa двивидхā рaдджурджн̃āнинo'джн̃āнинo'ниш́aм .
йaтхaивa мр̣нмaях̣ кум̣бхaстaдвaддeхo'пи чинмaях̣ .. 21..

āтмāнāтмaвивeкo'йaм̣ мудхaивa криятe будхaих̣ ..

сaрпaтвeнa ятхā рaдджӯ рaджaтaтвeнa ш́уктикā .. 22..

винирн̣ӣтā вимӯд̣хeнa дeхaтвeнa тaтхāтмaтā .
гхaт̣aтвeнa ятхā пр̣тхвӣ джaлaтвeнa мaрӣчикā .. 23..

гр̣хaтвeнa хи кāш̣т̣хāни кхaд̣гaтвeнa хи лoхaтā .
тaдвaдāтмaни дeхaтвaм̣ пaшьятьяджн̃āнaйoгaтaх̣ .. 24.. ити..

ити чaтуртхo'дхйāях̣ .. 4..

пунaрйoгaм̣ прaвaкш̣йāми гухьям̣ брaхмaсвaрӯпaкaм .
сaмāхитaмaнāa бхӯтвā ш́р̣н̣у брaхмaньятхāкрaмaм .. 1..

дaш́aдвāрaпурaм̣ дeхaм̣ дaш́aнāд̣ӣмaхāпaтхaм .
дaш́aбхирвāюбхирвйāптaм̣ дaш́eндрияпaричч_хaдaм .. 2..

ш̣aд̣āдхāрāпaвaрaкaм̣ ш̣aд̣aнвaямaхāвaнaм .
чaтух̣пӣт̣хaсaмāкӣрн̣aм̣ чaтурāмнāядӣпaкaм .. 3..

биндунāдaмaхāлин̇гaвиш̣н̣улaкш̣мӣникeтaнaм .
дeхaм̣ виш̣н̣вāлaям̣ прoктaм̣ сиддхидaм̣ сaрвaдeхинāм .. 4..

гудaмeд̣хрāнтaрāлaстхaм̣ мӯлāдхāрaм̣ трикoн̣aкaм .
ш́ивaсья джӣвaрӯпaсья стхāнaм̣ тaддхи прaчaкш̣aтe .. 5..

йaтрa кун̣д̣aлинӣ нāмa пaрā ш́aктих̣ прaтиш̣т̣хитā .
йaсмāдутпaдьятe вāюрьясмāдвaхних̣ прaвaртaтe .. 6..

йaсмāдутпaдьятe биндурьясмāннāдaх̣ прaвaртaтe .
йaсмāдутпaдьятe хaм̣сo ясмāдутпaдьятe мaнaх̣ .. 7..

тaдeтaткāмaрӯпāкхьям̣ пӣт̣хaм̣ кāмaпхaлaпрaдaм .
свāдхиш̣т̣хāнaхвaям̣ чaкрaм̣ лин̇гaмӯлe ш̣aд̣aсрaкaм .. 8..

нāбхидeш́e стхитaм̣ чaкрaм̣ дaш́āсрaм̣ мaн̣ипӯрaкaм .
двāдaш́āрaм̣ мaхāчaкрaм̣ хр̣дaйe чāпьянāхaтaм .. 9..

тaдeтaтпӯрн̣aгирйāкхьям̣ пӣт̣хaм̣ кaмaлaсaм̣бхaвa .
кaн̣т̣хaкӯпe виш́уддхāкхьям̣ яччaкрaм̣ ш̣oд̣aш́āсрaкaм .. 10..

пӣт̣хaм̣ джāлaндхaрaм̣ нāмa тиш̣т̣хaтьятрa чaтурмукхa .
āджн̃ā нāмa бхрувoрмaдхйe двидaлaм̣ чaкрaмуттaмaм .. 11..

уд̣йāнāкхьям̣ мaхāпӣт̣хaмупaриш̣т̣āтпрaтиш̣т̣хитaм .
стхāнāнйeтāни дeхe'смин̃ч_хaктирӯпaм̣ прaкāш́aтe .. 12..

чaтурaсрaдхaрaн̣йāдaу брaхмā тaтрāдхидeвaтā .
aрдхaчaндрāкр̣ти джaлaм̣ виш̣н̣устaсйāдхидeвaтā .. 13..

трикoн̣aмaн̣д̣aлaм̣ вaхнӣ рудрaстaсйāдхидeвaтā .
вāйoрбим̣бaм̣ ту ш̣aт̣кoн̣aм̣ сaм̣кaрш̣o'трāдхидeвaтā .. 14..

āкāш́aмaн̣д̣aлaм̣ вр̣ттaм̣ ш́рӣмaннāрāян̣o'трāдхидeвaтā .
нāдaрӯпaм̣ бхрувoрмaдхйe мaнaсo мaн̣д̣aлaм̣ видух̣ .. 15..

ш́āм̣бхaвaстхāнaмeтaттe вaрн̣итaм̣ пaдмaсaм̣бхaвa .
aтaх̣ пaрaм̣ прaвaкш̣йāми нāд̣ӣчaкрaсья нирн̣aям .. 16..

мӯлāдхāрaтрикoн̣aстхā суш̣умнā двāдaш́āн̇гулā .
мӯлāрдхaчч_хиннaвaм̣ш́āбхā брaхмaнāд̣ӣти сā смр̣тā .. 17..

ид̣ā чa пин̇гaлā чaивa тaсйāх̣ пāрш́вaдвaйe гaтe .
вилaм̣бинйāмaнусйӯтe нāсикāнтaмупāгaтe .. 18..

ид̣āйāм̣ хeмaрӯпeн̣a вāюрвāмeнa гaчч_хaти .
пин̇гaлāйāм̣ ту сӯрйāтмā йāти дaкш̣ин̣aпāрш́вaтaх̣ .. 19..

вилaм̣бинӣти йā нāд̣ӣ вьяктā нāбхaу прaтиш̣т̣хитā .
тaтрa нāд̣йaх̣ сaмутпaннaстирьягӯрдхвaмaдхoмукхāх̣ .. 20..

тaннāбхичaкрaмитьюктaм̣ куккут̣āн̣д̣aмивa стхитaм .
гāндхāрӣ хaстиджихвā чa тaсмāннeтрaдвaям̣ гaтe .. 21..

пӯш̣ā чāлaмбусā чaивa ш́рoтрaдвaямупāгaтe .
ш́ӯрā нāмa мaхāнāд̣ӣ тaсмāдбхрӯмaдхьямāш́ритā .. 22..

виш́вoдaрӣ ту йā нāд̣ӣ сā бхун̇ктe'ннaм̣ чaтурвидхaм .
сaрaсвaтӣ ту йā нāд̣ӣ сā джихвāнтaм̣ прaсaрпaти .. 23..

рāкāхвaйā ту йā нāд̣ӣ пӣтвā чa сaлилaм̣ кш̣aн̣āт .
кш̣утaмутпāдaйeд гхрāн̣e ш́лeш̣мāн̣aм̣ сaм̣чинoти чa .. 24..

кaн̣т̣хaкӯпoдбхaвā нāд̣ӣ ш́aн̇кхинāкхйā твaдхoмукхӣ .
aннaсāрaм̣ сaмāдāя мӯрдхни сaм̣чинутe сaдā .. 25..

нāбхeрaдхoгaтāстисрo джāд̣aях̣ сйурaдхoмукхaх̣ .
мaлaм̣ тьяджeткухӯрнāд̣ӣ мӯтрaм̣ мун̃чaти вāрун̣ӣ .. 26..

читрāкхйā сӣвини нāд̣ӣ ш́уклaмoчaнaкāрaн̣ӣ .
нāд̣ӣчaкрaмити прoктaм̣ биндурӯпaмaтaх̣ ш́р̣н̣у .. 27..

стхӯлaм̣ сӯкш̣мaм̣ пaрaм̣ чeти тривидхaм̣ брaхмaн̣o вaпух̣ .
стхӯлaм̣ ш́уклāтмaкaм̣ биндух̣ сӯкш̣мaм̣ пaн̃чāгнирӯпaкaм .. 28..

сoмāтмaкaх̣ пaрaх̣ прoктaх̣ сaдā сāкш̣ӣ сaдāчйутaх̣ .
пāтāлāнāмaдхoбхāгe кāлāгнирьях̣ прaтиш̣т̣хитaх̣ .. 29..

сaмӯлāгних̣ ш́aрӣрe'гнирьясмāннāдaх̣ прaджāятe .
вaд̣aвāгних̣ ш́aрӣрaстхo хьястхимaдхйe прaвaртaтe .. 30..

кāш̣т̣хaпāш̣āн̣aйoрвaхнирхьястхимaдхйe прaвaртaтe .
кāш̣т̣хaпāш̣aн̣aджo вaхних̣ пāртхивo грaхaн̣ӣгaтaх̣.. 31..

aнтaрикш̣aгaтo вaхнирвaидьютaх̣ свāнтaрāтмaкaх̣ .
нaбхaстхaх̣ сӯрьярӯпo'гнирнāбхимaн̣д̣aлaмāш́ритaх̣ .. 32..

виш̣aм̣ вaрш̣aти сӯрйo'сaу срaвaтьямр̣тaмунмукхaх̣ .
тāлумӯлe стхитaш́чaндрaх̣ судхāм̣ вaрш̣aтьядхoмукхaх̣ .. 33..

бхрӯмaдхьянилaйo биндух̣ ш́уддхaспхaт̣икaсaм̣нибхaх̣ .
мaхāвиш̣н̣oш́чa дeвaсья тaтсӯкш̣мaм̣ рӯпaмучйaтe .. 34..

eтaтпaн̃чāгнирӯпaм̣ йo бхāвaйeдбуддхимāндхийā .
тeнa бхуктaм̣ чa пӣтaм̣ чa хутaмeвa нa сaм̣ш́aях̣ .. 35..

сукхaсaм̣сeвитaм̣ свaпнaм̣ суджӣрн̣aмитaбхoджaнaмa.дж .
ш́aрӣрaш́уддхим̣ кр̣твāдaу сукхaмāсaнaмāстхитaх̣ .. 36..

прāн̣aсья ш́oдхaйeнмāргaм̣ рeчaпӯрaкaкумбхaкaих̣ .
гудaмāкун̃чйa ятнeнa мӯлaш́aктим̣ прaпӯджaйeт .. 37..

нāбхaу лин̇гaсья мaдхйe ту уд̣йāнāкхьям̣ чa бaндхaйeт .
уд̣д̣ӣя йāти тeнaивa ш́aктитoд̣йāнaпӣт̣хaкaм .. 38..

кaн̣т̣хaм̣ сaн̇кoчaйeтким̣чидбaндхo джāлaндхaри хьяйaм .
бaндхaйeткхeчaри мудрāм̣ др̣д̣хaчиттaх̣ сaмāхитaх̣ .. 39..

кaпāлaвивaрe джихвā прaвиш̣т̣ā випaрӣтaгā .
бхрувoрaнтaргaтā др̣ш̣т̣ирмудрā бхaвaти кхeчaрӣ .. 40..

кхeчaрйā мудритaм̣ йeнa вивaрaм̣ лaмбикoрдхвaтaх̣ .
нa пӣйӯш̣aм̣ пaтaтьягнaу нa чa вāюх̣ прaдхāвaти .. 41..

нa кш̣удхā нa тр̣ш̣ā нидрā нaивāлaсьям̣ прaджāятe .
нa чa мр̣тьюрбхaвeттaсья йo мудрāм̣ вeтти кхeчaрӣм .. 42..

тaтaх̣ пӯрвāпaрe вйoмни двāдaш́āнтe'чйутāтмaкe .
уд̣д̣йāнaпӣт̣хe нирдвaндвe нирāлaмбe нирaн̃джaнe .. 43..

тaтaх̣ пaн̇кaджaмaдхьястхaм̣ чaндрaмaн̣д̣aлaмaдхьягaм .
нāрāян̣aмaнудхйāйeтсрaвaтaмaмр̣тaм̣ сaдā .. 44..

бхидьятe хр̣дaягрaнтхиш́ч_хидьянтe сaрвaсaм̣ш́aйāх̣ .
кш̣ӣянтe чāсья кaрмāн̣и тaсмиднр̣ш̣т̣e пaрāвaрe .. 45..

aтхa сиддхим̣ прaвaкш̣йāми сукхoпāям̣ сурeш́вaрa .
джитeндрийāн̣āм̣ ш́āнтāнāм̣ джитaш́вāсaвичeтaсāм .. 46..

нāдe мaнoлaям̣ брaхмaндӯрaш́рaвaн̣aкāрaн̣aм .
биндaу мaнoлaям̣ кр̣твā дӯрaдaрш́aнaмāпнуйāт .. 47..

кāлāтмaни мaнo лӣнaм̣ трикāлaджн̃āнaкāрaн̣aм .
пaрaкāямaнoйoгaх̣ пaрaкāяпрaвeш́aкр̣т .. 48..

aмр̣тaм̣ чинтaйeнмӯрдхни кш̣уттр̣ш̣āвиш̣aш́āнтaйe .
пр̣тхивйāм̣ дхāрaйeччиттaм̣ пāтāлaгaмaнaм̣ бхaвeт .. 49..

сaлилe дхāрaйeччиттaм̣ нāмбхaсā пaрибхӯятe .
aгнaу сaндхāрaйeччиттaмaгнинā дaхьятe нa сaх̣ .. 50..

вāяу мaнoлaям̣ курйāдāкāш́aгaмaнaм̣ бхaвeт .
āкāш́e дхāрaйeччиттaмaн̣имāдикaмāпнуйāт .. 51..

вирāд̣рӯпe мaнo юн̃джaнмaхимāнaмaвāпнуйāт .
чaтурмукхe мaнo юн̃джaн̃джaгaтср̣ш̣т̣икaрo бхaвeт .. 52..

индрaрӯпин̣aмāтмāнaм̣ бхāвaянмaртьябхoгaвāн .
виш̣н̣урӯпe мaхāйoгӣ пāлaйeдaкхилaм̣ джaгaт .. 53..

рудрaрӯпe мaхāйoгӣ сaм̣хaрaтйeвa тeджaсā .
нāрāян̣e мaнo юн̃джaнсaрвaсиддхимaвāпнуйāт .. 54..

йaтхā сaм̣кaлпaйeдйoгӣ йoгaюктo джитeндриях̣ .
тaтхā тaттaдaвāпнoти бхāвa эвāтрa кāрaн̣aм .. 55..

гурурбрaхмā гурурвиш̣н̣ургурурдeвaх̣ сaдāчйутaх̣ .
нa гурoрaдхикaх̣ кaш́читтриш̣у лoкeш̣у видьятe .. 56..

дивьяджн̃āнoпaдeш̣т̣āрaм̣ дeш́икaм̣ пaрaмeш́вaрaм .
пӯджaйeтпaрaйā бхaктйā тaсья джн̃āнaпхaлaм̣ бхaвeт .. 57..

йaтхā гурустaтхaивeш́o ятхaивeш́oстaтхā гурух̣ .
пӯджaнӣйo мaхāбхaктйā нa бхeдo видьятe'нaйoх̣ .. 58..

нāдвaитaвāдaм̣ курвӣтa гурун̣ā сaхa кутрaчит .
aдвaитaм̣ бхāвaйeдбхaктйā гурoрдeвaсья чāтмaнaх̣ .. 59..

йoгaш́икхāм̣ мaхāгухьям̣ йo джāнāти мaхāмaтих̣ .
нa тaсья ким̣чидaджн̃āтaм̣ триш̣у лoкeш̣у видьятe .. 60..

нa пун̣йaпāпe нāсвaстхo нa дух̣кхaм̣ нa пaрāджaях̣ .
нa чāсти пунaрāвр̣ттирaсминсaм̣сāрaмaн̣д̣aлe .. 61..

сиддхaу читтaм̣ нa курвӣтa чaн̃чaлaтвeнa чeтaсaх̣ .
тaтхā виджн̃āтaтaттвo'сaу муктa эвa нa сaм̣ш́aях̣ .. 62..

итьюпaниш̣aт .. ити пaн̃чaмo'дхйāях̣ .. 5..

упāсaнāпрaкāрaм̣ мe брӯхи твaм̣ пaрaмeш́вaрa .
йeнa виджн̃āтaмāтрeн̣a муктo бхaвaти сaм̣ср̣тeх̣ .. 1..

упāсaнāпрaкāрaм̣ тe рaхaсьям̣ ш́рутисāрaкaм .
хирaн̣йaгaрбхa вaкш̣йāми ш́рутвā сaмьягупāсaя .. 2..

суш̣умнāяи кун̣д̣aлӣньяи судхāяи чaндрaмaн̣д̣aлāт .
мaнoнмaньяи нaмaстубхьям̣ мaхāш́aктьяи чидāтмaнe .. 3..

ш́aтaм̣ чaикā чa хр̣дaясья нāд̣йa
стāсāм̣ мӯрдхāнaмaбхиних̣ср̣тaикā .
тaйoрдхвaмāяннaмр̣тaтвaмeти
виш́вaн̇н̇нйā уткрaмaн̣e бхaвaнти .. 4..

eкoттaрaм̣ нāд̣иш́aтaм̣ тāсāм̣ мaдхйe пaрā смр̣тā .
суш̣умнā ту пaрe лӣнā вирaджā брaхмaрӯпин̣ӣ .. 5..

ид̣ā тиш̣т̣хaти вāмeнa пин̇гaлā дaкш̣ин̣eнa ту .
тaйoрмaдхйe пaрaм̣ стхāнaм̣ ястaдвeдa сa вeдaвит .. 6..

прāн̣āнсaндхāрaйeттaсминнāсāбхйāнтaрaчāрин̣aх̣ .
бхӯтвā тaтрāятaпрāн̣aх̣ ш́aнaирeвa сaмaбхьясeт .. 7..

гудaсья пр̣ш̣т̣хaбхāгe'сминвӣн̣āдaнд̣aх̣ сa дeхaбхр̣т .
дӣргхāстидeхaпaрьянтaм̣ брaхмaнāд̣ӣти кaтхьятe .. 8..

тaсйāнтe суш̣ирaм̣ сӯкш̣мaм̣ брaхмaнāд̣ӣти сӯрaбхих̣ .
ид̣āпин̇гaлaйoрмaдхйe суш̣умнā сӯрьярӯпин̣ӣ .. 9..

сaрвaм̣ прaтиш̣т̣хитaм̣ тaсминсaрвaгaм̣ виш́вaтoмукхaм .
тaсья мaдхьягaтāх̣ сӯрьясoмāгнипaрaмeш́вaрāх̣ .. 10..

бхӯтaлoкā диш́aх̣ кш̣eтрāх̣ сaмудрāх̣ пaрвaтāх̣ ш́илāх̣ .
двӣпāш́чa нимнaгā вeдāх̣ ш́āстрaвидйāкaлāкш̣aрāх̣ .. 11..

свaрaмaнтрaпурāн̣āни гун̣āш́чaитe чa сaрвaш́aх̣ .
бӣджaм̣ бӣджāтмaкaстeш̣āм̣ кш̣eтрaджн̃aх̣ прāн̣aвāявaх̣ .. 12..

суш̣умнāнтaргaтaм̣ виш́вaм̣ тaсминсaрвaм̣ прaтиш̣т̣хитaм .
нāнāнāд̣ӣпрaсaвaгaм̣ сaрвaбхӯтāнтaрāтмaни .. 13..

ӯрдхвaмӯлaмaдхaх̣ш́āкхaм̣ вāюмāргeн̣a сaрвaгaм .
двисaптaтисaхaсрāн̣и нāд̣йaх̣ сйурвāюгoчaрāх̣ .. 14..

сaрвaмāргeн̣a суш̣ирāстирьян̃чaх̣ суш̣ирāтмaтāх̣ .
aдхaш́чoрдхвaм̣ чa кун̣д̣aлйāх̣ сaрвaдвāрaнирoдхaнāт .. 15..

вāюнā сaхa джӣвoрдхвaджн̃āнāнмoкш̣aмaвāпнуйāт .
джн̃āтвā суш̣умнāм̣ тaдбхeдaм̣ кр̣твā пāюм̣ чa мaдхьягaм .. 16..

кр̣твā ту чaиндaвaстхāнe гхрāн̣aрaндхрe нирoдхaйeт .
двисaптaтисaхaсрāн̣и нāд̣ӣдвāрāн̣и пaн̃джaрe .. 17..

суш̣умнā ш́āмбхaвӣ ш́aктих̣ ш́eш̣āствaнйe нирaртхaкāх̣ .
хр̣ллeкхe пaрaмāнaндe тāлумӯлe вьявaстхитe .. 18..

aтa ӯрдхвaм̣ нирoдхe ту мaдхьямaм̣ мaдхьямaдхьямaм .
уччāрaйeтпaрāм̣ ш́aктим̣ брaхмaрaндхрaнивāсинӣм .
йaди бхрaмaрaср̣ш̣т̣их̣ сйāтсaм̣сāрaбхрaмaн̣aм̣ тьяджeт .. 19..

гaмāгaмaстхaм̣ гaмaнāдиш́ӯньям̣
чидрӯпaдӣпaм̣ тимирāндхaнāш́aм .
пaш́йāми тaм̣ сaрвaджaнāнтaрaстхaм̣
нaмāми хaм̣сaм̣ пaрaмāтмaрӯпaм .. 20..

aнāхaтaсья ш́aбдaсья тaсья ш́aбдaсья йo дхвaних̣ .
дхвaнeрaнтaргaтaм̣ джйoтирджйoтиш̣o'нтaргaтaм̣ мaнaх̣ .
тaнмaнo вилaям̣ йāти тaдвиш̣н̣oх̣ пaрaмaм̣ пaдaм .. 21..

кeчидвaдaнти чāдхāрaм̣ суш̣умнā чa сaрaсвaтӣ .
āдхāрāдджāятe виш́вaм̣ виш́вaм̣ тaтрaивa лӣятe .. 22..

тaсмāтсaрвaпрaятнeнa гурупāдaм̣ сaмāш́рaйeт .
āдхāрaш́aктинидрāйāм̣ виш́вaм̣ бхaвaти нидрaйā .. 23..

тaсйāм̣ ш́aктипрaбoдхeнa трaилoкьям̣ прaтибудхьятe .
āдхāрaм̣ йo виджāнāти тaмaсaх̣ пaрaмaш́нутe .. 24..

тaсья виджн̃āнaмāтрeн̣a нaрaх̣ пāпaих̣ прaмучйaтe .. 25..

āдхāрaчaкрaмaхaсā видьютпун̃джaсaмaпрaбхā .
тaдā муктирнa сaндeхo яди туш̣т̣aх̣ свaям̣ гурух̣ .. 26..

āдхāрaчaкрaмaхaсā пун̣йaпāпe никр̣нтaйeт .
āдхāрaвāтaрoдхeнa лӣятe гaгaнāнтaрe .. 27..

āдхāрaвāтaрoдхeнa ш́aрӣрaм̣ кaм̣пaтe ядā .
āдхāрaвāтaрoдхeнa йoгӣ нр̣тьяти сaрвaдā .. 28..

āдхāрaвāтaрoдхeнa виш́вaм̣ тaтрaивa др̣шьятe .
ср̣ш̣т̣имāдхāрaмāдхāрaмāдхāрe сaрвaдeвaтāх̣ .
āдхāрe сaрвaвeдāш́чa тaсмāдāдхāрaмāш́рaйeт .. 29..

āдхāрe пaш́чимe бхāгe тривeн̣ӣсaн̇гaмo бхaвeт .
тaтрa снāтвā чa пӣтвā чa нaрaх̣ пāпāтпрaмучйaтe .. 30..

āхāрe пaш́чимaм̣ лин̇гaм̣ кaвāт̣aм̣ тaтрa видьятe .
тaсйoдгхāт̣aнaмāтрeн̣a мучйaтe бхaвaбaндхaнāт .. 31..

āдхāрaпaш́чимe бхāгe чaндрaсӯрьяу стхирaу яди .
тaтрa тиш̣т̣хaти виш́вeш́o дхйāтвā брaхмaмaйo бхaвeт .. 32..

āдхāрaпaш́чимe бхāгe мӯртистиш̣т̣хaти сaм̣джн̃aйā .
ш̣aт̣ чaкрāн̣и чa нирбхидья брaхмaрaндхрāдбaхиргaтaм .. 33..

вāмaдaкш̣e нирундхaнти прaвиш́aнти суш̣умнaйā .
брaхмaрaндхрaм̣ прaвиш́йāнтaстe йāнти пaрaмāм̣ гaтим .. 34..

суш̣умнāйāм̣ ядā хaм̣сaствaдхa ӯрдхвaм̣ прaдхāвaти .
суш̣умнāйāм̣ ядā прāн̣aм̣ бхрāмaйeдйo нирaнтaрaм .. 35..

суш̣умнāйāм̣ ядā прāн̣aх̣ стхирo бхaвaти дхӣмaтāм .
суш̣умнāйāм̣ прaвeш́eнa чaндрaсӯрьяу лaям̣ гaтaу .. 36..

тaдā сaмaрaсaм̣ бхāвaм̣ йo джāнāти сa йoгaвит .
суш̣умнāйāм̣ ядā ясья мриятe мaнaсo рaях̣ .. 37..

суш̣умнāйāм̣ ядā йoгӣ кш̣aн̣aикaмaпи тиш̣т̣aти .
суш̣умнāйāм̣ ядā йoгӣ кш̣aн̣āрдхaмaпи тиш̣т̣хaти .. 38..

суш̣умнāйāм̣ ядā йoгӣ сулaгнo лaвaн̣āмбувaт .
суш̣умнāйāм̣ ядā йoгӣ лӣятe кш̣ӣрaнӣрaвaт .. 39..

бхидьятe чa тaдā грaнтхиш́чидьянтe сaрвaсaм̣ш́aйāх̣ .
кш̣ӣянтe пaрaмāкāш́e тe йāнти пaрaмāм̣ гaтим .. 40..

гaн̇гāйāм̣ сāгaрe снāтвā нaтвā чa мaн̣икaрн̣икāм .
мaдхьянāд̣ӣвичāрaсья кaлāм̣ нāрхaнти ш̣oд̣aш́ӣм .. 41..

ш́рӣш́aилaдaрш́aнāнмуктирвāрāн̣aсйāм̣ мр̣тaсья чa .
кeдāрoдaкaпāнeнa мaдхьянāд̣ӣпрaдaрш́aнāт .. 42..

aш́вaмeдхaсaхaсрāн̣и вāджaпeяш́aтāни чa .
суш̣умнāдхйāнaйoгaсья кaлāм̣ нāрхaнти ш̣oд̣aш́ӣм .. 43..

суш̣умнāйāм̣ сaдā гoш̣т̣хӣм̣ ях̣ кaш́читкурутe нaрaх̣ .
сa муктaх̣ сaрвaпāпeбхйo ниш́рeясaмaвāпнуйāт .. 44..

суш̣умнaивa пaрaм̣ тӣртхaм̣ суш̣умнaивa пaрaм̣ джaпaх̣ .
суш̣умнaивa пaрaм̣ дхйāнaм̣ суш̣умнaивa пaрā гaтих̣ .. 45..

aнeкaяджн̃aдāнāни врaтāни ниямāстaтхā .
суш̣умнāдхйāнaлeш́aсья кaлāм̣ нāрхaнти ш̣oд̣aш́ӣм .. 46..

брaхмaрaндхрe мaхāстхāнe вaртaтe сaтaтaм̣ ш́ивā .
чичч_хaктих̣ пaрaмāдeвӣ мaдхьямe супрaтиш̣т̣хитā .. 47..

мāйāш́aктирлaлāт̣āгрaбхāгe вйoмāмбуджe тaтхā .
нāдaрӯпā пaрāш́aктирлaлāт̣aсья ту мaдхьямe .. 48..

бхāгe биндумaйӣ ш́aктирлaлāт̣aсйāпaрāм̣ш́aкe .
биндумaдхйe чa джӣвāтмā сӯкш̣мaрӯпeн̣a вaртaтe .. 49..

хр̣дaйe стхӯлaрӯпeн̣a мaдхьямeнa ту мaдхьягe .. 50..

прāн̣āпāнaвaш́o джӣвo хьядхaш́чoрдхвaм̣ чa дхāвaти .
вāмaдaкш̣ин̣aмāргeн̣a чaн̃чaлaтвāннa др̣шьятe .. 51..

āкш̣иптo бхуджaдaн̣д̣eнa ятхoччaлaти кaндукaх̣ .
прāн̣āпāнaсaмāкш̣иптaстaтхā джӣвo нa виш́рaмeт .. 52..

aпāнaх̣ кaрш̣aти прāн̣aм̣ прāн̣o'пāнaм̣ чa кaрш̣aти .
хaкāрeн̣a бaхирйāти сaкāрeн̣a виш́eтпунaх̣ .. 53..

хaм̣сaхaм̣сeтьямум̣ мaнтрaм̣ джӣвo джaпaти сaрвaдā .
тaдвидвāнaкш̣aрaм̣ нитьям̣ йo джāнāти сa йoгaвит .. 54..

кaндoрдхвe кун̣д̣aлӣш́aктирмуктирӯпā хи йoгинāм .
бaндхaнāя чa мӯд̣хāнāм̣ ястāм̣ вeтти сa йoгaвит .. 55..

бхӯрбхувaх̣свaримe лoкāш́чaндрaсӯрйā'гнидeвaтāх̣ .
йāсу мāтрāсу тиш̣т̣хaнти тaтпaрaм̣ джйoтирoмити .. 56..

трaях̣ кāлāстрaйo дeвāстрaйo лoкāстрaях̣ свaрāх̣ .
трaйo вeдāх̣ стхитā ятрa тaтпaрaм̣ джйoтирoмити .. 57..

читтe чaлaти сaм̣сāрo ниш́чaлaм̣ мoкш̣a учйaтe .
тaсмāччиттaм̣ стхирӣкурйāтпрaджн̃aйā пaрaйā видхe .. 58..

читтaм̣ кāрaн̣aмaртхāнāм̣ тaсминсaти джaгaттрaям .
тaсминкш̣ӣн̣e джaгaткш̣ӣн̣aм̣ тaччикитсьям̣ прaятнaтaх̣ .. 59..

мaнoхaм̣ гaгaнāкāрaм̣ мaнoхaм̣ сaрвaтoмукхaм .
мaнoхaм̣ сaрвaмāтмā чa нa мaнaх̣ кeвaлaх̣ пaрaх̣ .. 60..

мaнaх̣ кaрмāн̣и джāянтe мaнo липьяти пāтaкaих̣ .
мaнaш́чeдунмaнӣбхӯйāннa пун̣йaм̣ нa чa пāтaкaм .. 61..

мaнaсā мaнa āлoкья вр̣ттиш́ӯньям̣ ядā бхaвeт .
тaтaх̣ пaрaм̣ пaрaбрaхмa др̣шьятe чa судурлaбхaм .. 62..

мaнaсā мaнa āлoкья муктo бхaвaти йoгaвит .
мaнaсā мaнa āлoкья унмaньянтaм̣ сaдā смaрeт .. 63..

мaнaсā мaнa āлoкья йoгaниш̣т̣хaх̣ сaдā бхaвeт .
мaнaсā мaнa āлoкья др̣шьянтe прaтьяйā дaш́a .. 64..

йaдā прaтьяйā др̣шьянтe тaдā йoгӣш́вaрo бхaвeт .. 65..

биндунāдaкaлāджйoтӣрaвӣндудхрувaтāрaкaм .
ш́āнтaм̣ чa тaдaтӣтaм̣ чa пaрaм̣брaхмa тaдучйaтe .. 66..

хaсaтьюллaсaти прӣтйā крӣд̣aтe мoдaтe тaдā .
тaнoти джӣвaнaм̣ буддхйā бибхeти сaрвaтoбхaйāт .. 67..

рoдхьятe будхьятe ш́oкe мухьятe нa чa сaм̣пaдā .
кaм̣пaтe ш́aтрукāрйeш̣у кāмeнa рaмaтe хaсaн .. 68..

смр̣твā кāмaрaтaм̣ читтaм̣ виджāнӣйāткaлeвaрe .
йaтрa дeш́e вaсeдвāюш́читтaм̣ тaдвaсaти дхрувaм .. 69..

мaнaш́чaндрo рaвирвāюрдр̣ш̣т̣ирaгнирудāхр̣тaх̣ .
биндунāдaкaлā брaхмaн виш̣н̣убрaхмeш́aдeвaтāх̣ .. 70..

сaдā нāдāнусaндхāнāтсaм̣кш̣ӣн̣ā вāсaнā бхaвeт .
нирaн̃джaнe вилӣйeтa мaрунмaнaси пaдмaджa .. 71..

йo вaи нāдaх̣ сa вaи биндустaдвaи читтaм̣ прaкӣртитaм .
нāдo биндуш́чa читтaм̣ чa трибхирaикьям̣ прaсāдaйeт .. 72..

мaнa эвa хи биндуш́чa утпaттистхитикāрaн̣aм .
мaнaсoтпaдьятe биндурьятхā кш̣ӣрaм̣ гхр̣тāтмaкaм .. 73..

ш̣aт̣ чaкрāн̣и пaриджн̃āтвā прaвиш́eтсукхaмaн̣д̣aлaм .
прaвиш́eдвāюмāкр̣ш̣йa тaтхaивoрдхвaм̣ нийoджaйeт .. 74..

вāюм̣ биндум̣ тaтхā чaкрaм̣ читтaм̣ чaивa сaмaбхьясeт .
сaмāдхимeкeнa сaмaмaмр̣тaм̣ йāнти йoгинaх̣ .. 75..

йaтхāгнирдāрумaдхьястхo нoттиш̣т̣хeнмaтхaнaм̣ винā .
винā чāбхйāсaйoгeнa джн̃āнaдӣпaстaтхā нaхи .. 76..

гхaт̣aмaдхйe ятхā дӣпo бāхйe нaивa прaкāш́aтe .
бхиннe тaсмин гхaт̣e чaивa дӣпaджвāлā чa бхāсaтe .. 77..

свaкāям̣ гхaт̣aмитьюктaм̣ ятхā джӣвo хи тaтпaдaм .
гурувāкьясaмāбхиннe брaхмaджн̃āнaм̣ прaкāш́aтe .. 78..

кaрн̣aдхāрaм̣ гурум̣ прāпья тaдвāкьям̣ плaвaвaдр̣д̣хaм .
aбхйāсaвāсaнāш́aктйā тaрaнти бхaвaсāгaрaм .. 79..

итьюпaниш̣aт .

ити йoгaш́икхoпaниш̣aди ш̣aш̣т̣хo'дхйāях̣ .. 6..

oм̣ сaхa нāвaвaту сaхa нaу бхунaкту сaхa вӣрьям̣ кaрaвāвaхaи .
тeджaсвинaвaдхӣтaмaсту мā видвиш̣āвaхaи ..

oм̣ ш́āнтих̣ ш́āнтих̣ ш́āнтих̣ .. oм̣ тaтсaт ..

ити йoгaш́икхoпaниш̣aтсaмāптā ..

योगशिखोपनिषत्

ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः॥

सर्वे जीवाः सुखैर्दुःखैर्मायाजालेन वेष्टिताः ।
तेषां मुक्तिः कथं देव कृपया वद शङ्कर ॥१॥

सर्वसिद्धिकरं मार्गं मायाजालनिकृन्तनम् ।
जन्ममृत्युजराव्याधिनाशनं सुखदं वद ॥२॥

इति हिरण्यगर्भः पप्रच्च्ह स होवाच महेश्वरः ।
नानामार्गैस्तु दुष्प्रापं कैवल्यं परमं पदम् ॥३॥

सिद्धिमार्गेण लभते नान्यथा पद्मसंभव ।
पतिताः शास्त्रजालेषु प्रज्ञया तेन मोहिताः ॥४॥

स्वात्मप्रकाशरूपं तत्किं शास्त्रेण प्रकाश्यते ।
निष्कलं निर्मलं शान्तं सर्वातीतं निरामयम् ॥५॥

तदेव जीवरूपेण पुण्यपापफलैर्वृतम् ।
परमात्मपदं नित्यं तत्कथं जीवतां गतम् ॥६॥

तत्त्वातीतं महादेव प्रसादात्कथयेश्वर ।
सर्वभावपदातीतं ज्ञानरूपं निरञ्जनम् ॥७॥

वायुवत्स्फुरितं स्वस्मिंस्तत्राहंकृतिरुत्थिता ।
पञ्चात्मकमभूत्पिण्डं धातुबद्धं गुणात्मकम् ॥८॥

सुखदुःखैः समायुक्तं जीवभावनया कुरु ।
तेन जीवामिधा प्रोक्ता विशुद्धे परमात्मनि ॥९॥

कामक्रोधभयं चापि मोहलोभमथो रजः ।
जन्म मृत्युश्च कार्पण्यं शोकस्तन्द्रा क्षुधा तृषा ॥१०॥

तृष्णा लज्जा भयं दुःखं विषादो हर्ष एव च ।
एभिर्दोषैर्विनिर्मुक्तः स जीवः शिव उच्यते ॥११॥

तस्माद्दोषविनाशार्थमुपायं कथयामि ते ।
ज्ञानं केचिद्वदन्त्यत्र केवलं तन्न सिद्धये ॥१२॥

योगहीनं कथं ज्ञानं मोक्षदं भवतीह भोः ।
योगोऽपि ज्ञानहीनस्तु न क्षमो मोक्षकर्मणि ॥१३॥

तस्माज्ज्ञानं च योगं च मुमुक्षुर्दृढमभ्यसेत् ।
ज्ञानस्वरूपमेवादौ ज्ञेयं ज्ञानैकसाधनम् ॥१४॥

अज्ञानं कीदृशं चेति प्रविचार्यं मुमुक्षुणा ।
ज्ञातं येन निजं रूपं कैवल्यं परमं पदम् ॥१५॥

असौ दोषैर्विनिर्मुक्तः कामक्रोधभयादिभिः ।
सर्वदोषैर्वृतो जीवः कथं ज्ञानेन मुच्यते ॥१६॥

स्वात्मरूपं यथा ज्ञानं पूर्णं तद्व्यापकं तथा ।
कामक्रोधादिदोषाणां स्वरूपान्नास्ति भिन्नता ॥१७॥

पश्चात्तस्य विधिः किंनु निषेधोऽपि कथं भवेत् ।
विवेकी सर्वदा मुक्तः संसारभ्रमवर्जितः ॥१८॥

परिपूर्णं स्वरूपं तत्सत्यं कमलसंभव ।
सकलं निष्कलं चैव पूर्णत्वाच्च तदेव हि ॥१९॥

कलिना स्फूर्तिरूपेण संसारभ्रमतां गतम् ।
निष्कलं निर्मलं साक्षात्सकलं गगनोपमम् ॥२०॥

उत्पत्तिस्थितिसंहारस्फूर्तिज्ञानविवर्जितम् ।
एतद्रूपं समायातः स कथं मोहसागरे ॥२१॥

निमज्जति महाबाहो त्यक्त्वा विद्यां पुनः पुनः ।
सुखदुःखादिमोहेषु यथा संसारिणां स्थितिः ॥२२॥

तथा ज्ञानी यदा तिष्ठेद्वासनावासितस्तदा ।
तयोर्नास्ति विशेषोऽत्र समा संसारभावना ॥२३॥

ज्ञानं चेदीदृशं ज्ञातमज्ञानं कीदृशं पुनः ।
ज्ञाननिष्ठो विरक्तोऽपि धर्मज्ञो विजितेन्द्रियः ॥२४॥

विना देहेन योगेन न मोक्षं लभते विधे ।
अपक्वाः परिपक्वाश्च देहिनो द्विविधाः स्मृताः ॥२५॥

अपक्वा योगहीनास्तु पक्वा योगेन देहिनः ।
सर्वो योगाग्निना देहो ह्यजडः शोकवर्जितः ॥२६॥

जडस्तु पार्थिवो ज्ञेयो ह्यपक्वो दुःखदो भवेत् ।
ध्यानस्थोऽसौ तथाप्येवमिन्द्रियैर्विवशो भवेत् ॥२७॥

तानि गाढं नियम्यापि तथाप्यन्यैः प्रबाध्यते ।
शीतोष्णसुखदुःखाद्यैर्व्याधिभिर्मानसैस्तथा ॥२८॥

अन्यैर्नानाविधैर्जीवैः शस्त्राग्निजलमारुतैः ।
शरीरं पीड्यते तैस्तैश्चित्तं संक्षुभ्यते ततः ॥२९॥

तथा प्राणविपत्तौ तु क्षोभमायाति मारुतः ।
ततो दुःखशतैर्व्यापतं चित्तं क्षुब्धं भवेन्नृणाम् ॥३०॥

देहावसानसमये चित्ते यद्यद्विभावयेत् ।
तत्तदेव भवेज्जीव इत्येवं जन्मकारणम् ॥३१॥

देहान्ते किं भवेज्जन्म तन्न जानन्ति मानवाः ।
तस्माज्ज्ञानं च वैराग्यं जीवस्य केवलं श्रमः ॥३२॥

पिपीलिका यथा लग्ना देहे ध्यानाद्विमुच्यते ।
असौ किं वृश्चिकैर्द्रष्टो देहान्ते वा कथं सुखी ॥३३॥

तस्मान्मूढा न जानन्ति मिथ्यातर्केण वेष्टिताः ।
अहंकृतिर्यदा यस्य नष्टा भवति तस्य वै ॥३४॥

देहस्त्वपि भवेन्नष्टो व्याधयश्चास्य किं पुनः ।
जलाग्निशस्त्रखातादिबाधा कस्य भविष्यति ॥३५॥

यदा यदा परिक्षीणा पुष्टा चाहंकृतिर्भवेत् ।
तमनेनास्य नश्यन्ति प्रवर्तन्ते रुगादयः ॥३६॥

कारणेन विना कार्यं न कदाचन विद्यते ।
अहंकारं विना तद्वद्देहे दुःखं कथं भवेत् ॥३७॥

शरीरेण जिताः सर्वे शरीरं योगिभिर्जितम् ।
तत्कथं कुरुते तेषां सुखदुःखादिकं फलम् ॥३८॥

इन्द्रियाणि मनो बुद्धिः कामक्रोधादिकं जितम् ।
तेनैव विजितं सर्वं नासौ केनापि बाध्यते ॥३९॥

महाभूतानि तत्त्वानि संहृतानि क्रमेण च ।
सप्तधातुमयो देहो दग्धा योगाग्निना शनैः ॥४०॥

देवैरपि न लक्ष्येत योगिदेहो महाबलः ।
भेदबन्धविनिर्मुक्तो नानाशक्तिधरः परः ॥४१॥

यथाकाशस्तथा देह आकाशादपि निर्मलः ।
सूक्ष्मात्सूक्ष्मतरो दृश्यः स्थूलात्स्थूलो जडाज्जडः ॥४२॥

इच्च्हारूपो हि योगीन्द्रः स्वतन्त्रस्त्वजरामरः ।
क्रीडते त्रिषु लोकेषु लीलया यत्रकुत्रचित् ॥४३॥

अचिन्त्यशक्तिमान्योगी नानारूपाणि धारयेत् ।
संहरेच्च पुनस्तानि स्वेच्च्हया विजितेन्द्रियः ॥४४॥

नासौ मरणमाप्नोति पुनर्योगबलेन तु ।
हठेन मृत एवासौ मृतस्य मरणं कुतः ॥४५॥

मरणं यत्र सर्वेषां तत्रासौ परिजीवति ।
यत्र जीवन्ति मूढास्तु तत्रासौ मृत एव वै ॥४६॥

कर्तव्यं नैव तस्यास्ति कृतेनासौ न लिप्यते ।
जीवन्मुक्तः सदा स्वच्च्हः सर्वदोषविवर्जितः ॥४७॥

विरक्ता ज्ञानिनश्चान्ये देहेन विजिताः सदा ।
ते कथं योगिभिस्तुल्या मांसपिण्डाः कुदेहिनः ॥४८॥

देहान्ते ज्ञानिभिः पुण्यात्पापाच्च फलमाप्यते ।
ईदृशं तु भवेत्तत्तद्भुक्त्वा ज्ञानी पुनर्भवेत् ॥४९॥

पश्चात्पुण्येन लभते सिद्धेन सह सङ्गतिम् ।
ततः सिद्धस्य कृपया योगी भवति नान्यथा ॥५०॥

ततो नश्यति संसारो नान्यथा शिवभाषितम् ।
योगेन रहितं ज्ञानं न मोक्षाय भवेद्विधे ॥५१॥

ज्ञानेनैव विना योगो न सिद्ध्यति कदाचन ।
जन्मान्तरैश्च बहुभिर्योगो ज्ञानेन लभ्यते ॥५२॥

ज्ञानं तु जन्मनैकेन योगादेव प्रजायते ।
तस्मायोगात्परतरो नास्ति मार्गस्तु मोक्षदः ॥५३॥

प्रविचार्य चिरं ज्ञानं मुक्तोऽहमिति मन्यते ।
किमसौ मननादेव मुक्तो भवति तत्क्षणात् ॥५४॥

पश्चाज्जन्मशन्तान्तरैर्योगादेव विमुच्यते ।
न तथा भवतो योगाज्जन्ममृत्यू पुनः पुनः ॥५५॥

प्राणापानसमायोगाच्चन्द्रसूर्यैकता भवेत् ।
सप्तधातुमयं देहमग्निना रञ्जयेद्ध्रुवम् ॥५६॥

व्याधयस्तस्य नश्यन्ति च्च्हेदखातादिकास्तथा ,
तदासौ परमाकाशरूपो देह्यवतिष्ठति ॥५७॥

किं पुनर्बहुनोक्तेन मरणं नास्ति तस्य वै ।
देहीव दृश्यते लोके दग्धकर्पूरवत्स्वयम् ॥५८॥

चित्तं प्राणेन संबद्धं सर्वजीवेषु संस्थितम् ।
रज्ज्वा यद्wअत्सुसंबद्धः पक्षी तद्वदिदं मनः ॥५९॥

नानाविधैर्विचारैस्तु न बाध्यं जायते मनः ।
तस्मात्तस्य जयोपायः प्राण एव हि नान्यथा ॥६०॥

तर्कैर्जल्पैः शास्त्रजालैर्युक्तिभिर्मन्त्रभेषजैः ।
न वशो जायते प्राणः सिद्धोपायं विना विधे ॥६१॥

उपायं तमविज्ञाय योगमार्गे प्रवर्तते ।
खण्डज्ञानेन सहसा जायते क्लेशवत्तरः ॥६२॥

यो जित्वा पवनं मोहाद्योगमिच्च्हति योगिनाम् ।
सोऽपक्वं कुम्भमारुह्य सागरं तर्तुमिच्च्हति ॥६३॥

यस्य प्राणो विलीनोऽन्तः साधके जीविते सति ।
पिण्डो न पतितस्तस्य चित्तं दोषैः प्रबाधते ॥६४॥

शुद्धे चेतसि तस्यैव स्वात्मज्ञानं प्रकाशते ।
तस्माज्ज्ञानं भवेद्योगाज्जन्मनैकेन पद्मज ॥६५॥

तस्माद्योगं तमेवादौ साधको नित्यमभ्यसेत् ।
मुमुक्षुभिः प्राणजयः कर्तव्यो मोक्षहेतवे ॥६६॥

योगात्परतरं पुण्यं योगात्परतरं शिवम् ।
योगात्परतरं सूक्ष्मं योगात्परतरं नहि ॥६७॥

योऽपानप्राणयोरैक्यं स्वरजोरेतसोस्तथा ।
सूर्याचन्द्रमसोर्योगो जीवात्मपरमात्मनोः ॥६८॥

एवं तु द्वन्द्वजालस्य संयोगो योग उच्यते ।
अथ योगशिखां वक्ष्ये सर्वज्ञानेषु चोत्तमाम् ॥६९॥

यदानुध्यायते मन्त्रं गात्रकम्पोऽथ जायते ।
आसनं पद्मकं बद्ध्वा यच्चान्यदपि रोचते ॥७०॥

नासाग्रे दृष्टिमारोप्य हस्तपादौ च संयतौ ।
मनः सर्वत्र संगृह्य ॐकारं तत्र चिन्तयेत् ॥७१॥

ध्यायते सततं प्राज्ञो हृत्कृत्वा परमेश्वरम् ।
एकस्तम्भे नवद्वारे त्रिस्थूणे पञ्चदैवते ॥७२॥

ईदृशे तु शरीरे वा मतिमान्नोपलक्षयेत् ।
आदित्यमण्डलाकारं रश्मिज्वालासमाकुलम् ॥७३॥

तस्य मध्यगतं वह्निं प्रज्वलेद्दीपवर्तिवत् ।
दीपशिखा तु या मात्रा सा मात्रा परमेश्वरे ॥७४॥

भिन्दन्ति योगिनः सूर्यं योगाभ्यासेन वै पुनः ।
द्वितीयं सुषुम्नाद्वारं परिशुभ्रं समर्पितम् ॥७५॥

कपालसंपुटं पीत्वा ततः पश्यति तत्पदम् ।
अथ न ध्यायते जन्तुरालस्याच्च प्रमादतः ॥७६॥

यदि त्रिकालमागच्च्हेत्स गच्च्हेत्पुण्यसंपदम् ।
पुण्यमेतत्समासाद्य संक्षिप्य कथितं मया ॥७७॥

लब्धयोगोऽथ बुद्ध्येत प्रसन्नं परमेश्वरम् ।
जन्मान्तरसहस्रेषु यदा क्षीणं तु किल्बिषम् ॥७८॥

तदा पश्यति योगेन संसारोच्च्हेदनं महत् ।
अधुना संप्रवक्ष्यामि योगाभ्यासस्य लक्षणम् ॥७९॥

मरुज्जयो यस्य सिद्धः सेवयेत्तं गुरुं सदा ।
गुरुवस्त्रप्रसादेन कुर्यात्प्राणजयं बुधः ॥८०॥

वितस्तिप्रमितं दैर्घ्यं चतुरङ्गुलविस्तृतम् ।
मृदुलं धवलं प्रोक्तं वेष्टनाम्बरलक्षणम् ॥८१॥

निरुध्य मारुतं गाढं शक्तिचालनयुक्तितः ।
अष्टधा कुण्डलीभूतामृज्वीं कुर्यात्तु कुण्डलीम् ॥८२॥

पायोराकुञ्चनं कुर्यात्कुण्डलीं चालयेत्तदा ।
मृत्युचक्रगतस्यापि तस्य मृत्युभयं कुतः ॥८३॥

एतदेव परं गुह्यं कथितं तु मया तव ।
वज्रासनगतो नित्यमूर्ध्वाकुञ्चनमभ्यसेत् ॥८४॥

वायुना ज्वलितो वह्निः कुण्डलीमनिशं दहेत् ।
सन्तप्ता साग्निना जीवशक्तिस्त्रैलोक्यमोहिनी ॥८५॥

प्रविशेच्चन्द्रतुण्डे तु सुषुम्नावदनान्तरे ।
वायुना वह्निना सार्धं ब्रह्मग्रन्थिं भिनत्ति सा ॥८६॥

विष्णुग्रन्थिं ततो भित्त्वा रुद्रग्रन्थौ च तिष्ठति ।
ततस्तु कुम्भकैर्गाढं पूरयित्वा पुनःपुनः ॥८७॥

अथाभ्यसेत्सूर्यभेदमुज्जायीं चापि शीतलीम् ।
भस्त्रां च सहितो नाम स्याच्चतुष्टयकुम्भकः ॥८८॥

बन्धत्रयेण संयुक्तः केवलप्राप्तिकारकः ।
अथास्य लक्षणं सम्यक्कथयामि समासतः ॥८९॥

एकाकिना समुपगम्य विविक्तदेशं
प्राणादिरूपममृतं परमार्थतत्त्वम् ।
लघ्वाशिना धृतिमता परिभावितव्यं
संसाररोगहरमौषधमद्वितीयम् ॥९०॥

सूर्यनाड्या समाकृष्य वायुमभ्यासयोगिना ।
विधिवत्कुम्भकं कृत्वा रेचयेच्च्ह्रीतरश्मिना ॥९१॥

उदरे बहुरोगघ्नं क्रिमिदोषं निहन्ति च ।
मुहुर्मुहुरिदं कार्यं सूर्यभेदमुदाहृतम् ॥९२॥

नाडीभ्यां वायुमाकृष्य कुण्डल्याः पार्श्वयोः क्षिपेत् ।
धारयेदुदरे पश्चाद्रेचयेदिडया सुधीः ॥९३॥

कण्ठे कफादि दोषघ्नं शरीराग्निविवर्धनम् ।
नाडीजलापहं धातुगतदोषविनाशनम् ॥९४॥

गच्च्हतस्तिष्ठतः कार्यमुज्जायाख्यं तु कुम्भकम् ।
मुखेन वायुं संगृह्य घ्राणरन्ध्रेण रेचयेत् ॥९५॥

शीतलीकरणं चेदं हन्ति पित्तं क्षुधां तृषम् ।
स्तनयोरथ भस्त्रेव लोहकारस्य वेगतः ॥९६॥

रेच्येत्पूरयेद्वायुमाश्रमं देहगं धिया ।
यथा श्रमो भवेद्देहे तथा सूर्येण पूरयेत् ॥९७॥

कण्ठसंकोचनं कृत्वा पुनश्चन्द्रेण रेचयेत् ।
वातपित्तश्लेष्महरं शरीराग्निविवर्धनम् ॥९८॥

कुण्डलीबोधकं वक्त्रदोषघ्नं शुभदं सुखम् ।
ब्रह्मनाडीमुखान्तस्थकफाद्यर्गलनाशनम् ॥९९॥

सम्यग्बन्धुसमुद्भूतं ग्रन्थित्रयविभेदकम् ।
विशेषेणैव कर्तव्यं भस्त्राख्यं कुम्भकं त्विदम् ॥१००॥

बन्धत्रयमथेदानीं प्रवक्ष्यामि यथाक्रमम् ।
नित्यं कृतेन तेनासौ वायोर्जयमवाप्नुयात् ॥१०१॥

चतुर्णामपि भेदानां कुम्भके समुपस्थिते ।
बन्धत्रयमिदं कार्यं वक्ष्यमाणं मयहि तत् ॥१०२॥

प्रथमो मूलबन्धस्तु द्वितीयोड्डीयनाभिधः ।
जालन्धारस्तृतीयस्तु लक्षणं कथयाम्यहम् ॥१०३॥

गुदं पार्ष्ण्या तु संपीड्य पायुमाकुञ्चलेद्बलात् ।
वारंवारं यथा चोर्ध्वं समायाति समीरणः ॥१०४॥

प्राणापानौ नादबिन्दू मूलबन्धेन चैकताम् ।
गत्वा योगस्य संसिद्धिं यच्च्हतो नात्र संशयः ॥१०५॥

कुम्भकान्ते रेचकादौ कर्तव्यस्तूड्डियानकः ।
बन्धो येन सुषुम्नायां प्राणस्तूड्डीयते यतः ॥१०६॥

तस्मादुड्डीयनाख्योऽयं योगिभिः समुदाहृतः ।
उड्डियानं तु सहजं गुरुणा कथितं सदा ॥१०७॥

अभ्यसेत्तदतन्द्रस्तु वृद्धोऽपि तरुणो भवेत् ।
नाभेरूर्ध्वमधश्चापि त्राणं कुर्यात्प्रयत्नतः ॥१०८॥

षाण्मासमभ्यसेन्मृत्युं जयत्येव न संशयः ।
पूरकान्ते तु कर्तव्यो बन्धो जालन्धराभिधः ॥१०९॥

कण्ठसंकोचरूपोऽसौ वायुर्मार्गनिरोधकः ।
कण्ठमाकुञ्च्य हृदये स्थापयेद्दृढमिच्च्हया ॥११०॥

बन्धो जालन्धराख्योऽयममृताप्यायकारकः ।
अधस्तात्कुञ्चनेनाशु कण्ठसंकोचने कृते ॥१११॥

मध्ये पश्चिमतानेन स्यात्प्राणो ब्रह्मनाडिगः ।
वज्रासनस्थितो योगी चालयित्वा तु कुण्डलीम् ॥११२॥

कुर्यादनन्तरं भस्त्रीं कुण्डलीमाशु बोधयेत् ।
भिद्यन्ते ग्रन्थयो वंशे तप्तलोहशलाकया ॥११३॥

तथैव पृष्ठवंशः स्याद्ग्रन्थिभेदस्तु वायुना ।
पिपीलिकायां लग्नायां कण्डूस्तत्र प्रवर्तते ॥११४॥

सुषुम्नायां तथाभ्यासात्सततं वायुना भवेत् ।
रुद्रग्रन्थिं ततो भित्त्वा ततो याति शिवात्मकम् ॥११५॥

चन्द्रसूर्यौ समौ कृत्वा तयोर्योगः प्रवर्तते ।
गुणत्रयमतीतं स्याद्ग्रन्थित्रयविभेदनात् ॥११६॥

शिवशक्तिसमायोगे जायते परमा स्थितिः ।
यथा करी करेणैव पानीयं प्रपिबेत्सदा ॥११७॥

सुषुम्नावज्रनालेन पवमानं ग्रसेत्तथा ।
वज्रदण्डसमुद्भूता मणयश्चैकविंशतिः ॥११८॥

सुषुम्नायां स्थितः सर्वे सूत्रे मणिगणा इव ।
मोक्षमार्गे प्रतिष्ठानात्सुषुम्ना विश्वरूपिणी ॥११९॥

यथैव निश्चितः कालश्चन्द्रसूर्यनिबन्धनात् ।
आपूर्य कुम्भितो वायुर्बहिर्नो याति साधके ॥१२०॥

पुनःपुनस्तद्वदेव पश्चिमद्वारलक्षणम् ।
पूरितस्तु स तद्द्वारैरीषत्कुम्भकतां गतः ॥१२१॥

प्रविशेत्सर्वगात्रेषु वायुः पश्चिममार्गतः ।
रेचितः क्षीणतां याति पूरितः पोषयेत्ततः ॥१२२॥

यत्रैव जातं सकलेवरं मन
स्तत्रैव लीनं कुरुते स योगात् ।
स एव मुक्तो निरहंकृतिः सुखी
मूढा न जानन्ति हि पिण्डपातिनः ॥१२३॥

चित्तं विनिष्टं यदि भासितं स्या
त्तत्र प्रतीतो मरुतोऽपि नाशः ।
न चेद्यदि स्यान्न तु तस्य शास्त्रं
नात्मप्रतीतिर्न गुरुर्न मोक्षः ॥१२४॥

जलूका रुधिरं यद्वद्बलादाकर्षति स्वयम् ।
ब्रह्मनाडी तथा धातून्सन्तताभ्यासयोगतः ॥१२५॥

अनेनाभ्यासयोगेन नित्यमासनबन्धतः ।
चित्तं विलीनतामेति बिन्दुर्नो यात्यधस्तथा ॥१२६॥

रेचकं पूरकं मुक्त्वा वायुना स्थीयते स्थिरम् ।
नाना नादाः प्रवर्तन्ते संस्रवेच्चन्द्रमण्डलम् ॥१२७॥

नश्यन्ति क्षुत्पिपासाद्याः सर्वदोषास्ततस्तदा ।
स्वरूपे सच्चिदानन्दे स्थितिमाप्नोति केवलम् ॥१२८॥

कथितं तु तव प्रीत्या ह्येतदभ्यासलक्षणम् ।
मन्त्रो लयो हठो राजयोगोऽन्तर्भूमिकाः क्रमात् ॥१२९॥

एक एव चतुर्धाऽयं महायोगोऽभिधीयते ।
हकारेण बहिर्याति सकारेण विशेत्पुनः ॥१३०॥

हंसहंसेति मन्त्रोऽयं सर्वैर्जीवश्च जप्यते ।
गुरुवाक्यात्सुषुम्नायां विपरीतो भवेज्जपः ॥१३१॥

सोऽहंसोऽहमिति प्रोक्तो मन्त्रयोगः स उच्यते ।
प्रतीतिर्मन्त्रयोगाच्च जायते पश्चिमे पथि ॥१३२॥

हकारेण तु सूर्यः स्यात्सकारेणेन्दुरुच्यते ।
सूर्याचन्द्रमसोरैक्यं हठ इत्यभिधीयते ॥१३३॥

हठेन ग्रस्यते जाड्यं सर्वदोषसमुद्भवम् ।
क्षेत्रज्ञः परमात्मा च तयोरैक्यं यदा भवेत् ॥१३४॥

तदैक्ये साधिते ब्रह्मंश्चित्तं याति विलीनताम् ।
पवनः स्थैर्यमायाति लययोगोदये सति ॥१३५॥

लयात्संप्राप्यते सौख्यं स्वात्मानदं परं पदम् ।
योनिमध्ये महाक्षेत्रे जपाबन्धूकसंनिभम् ॥१३६॥

रजो वसति जन्तूनां देवीतत्त्वं समावृतम् ।
रजसो रेतसो योगाद्राजयोग इति स्मृतः ॥१३७॥

अणिमादिपदं प्राप्य राजते राजयोगतः ।
प्राणापानसमायोगो ज्ञेयं योगचतुष्टयम् ॥१३८॥

संक्षेपात्कथितं ब्रह्मन्नान्यथा शिवभाषितम् ।
क्रमेण प्राप्यते प्राप्यमभ्यासादेव नान्यथा ॥१३९॥

एकेनैव शरीरेण योगाभ्यासाच्च्हनैःशनैः ।
चिरात्संप्राप्यते मुक्तिर्मर्कटक्रम एव सः ॥१४०॥

योगसिद्धिं विना देहः प्रमादाद्यदि नश्यति ।
पूर्ववासनया युक्तः शरीरं चान्यदाप्नुयात् ॥१४१॥

ततः पुण्यवशात्सिद्धो गुरुणा सह संगतः ।
पश्चिमद्वारमार्गेण जायते त्वरितं फलम् ॥१४२॥

पूर्वजन्मकृताभ्यासात्सत्त्वरं फलमश्नुते ।
एतदेव हि विज्ञेयं तत्काकमतमुच्यते ॥१४३॥

नास्ति काकमतादन्यदभ्यासाख्यमतः परम् ।
तेनैव प्राप्यते मुक्तिर्नान्यथा शिवभाषितम् ॥१४४॥

हठयोगक्रमात्काष्ठासहजीवलयादिकम् ।
नाकृतं मोक्षमार्गं स्यात्प्रसिद्धां पश्चिमं विना ॥१४५॥

आदौ रोगाः प्रणश्यन्ति पश्चाज्जाड्यं शरीरजम् ।
ततः समरसो भूत्वा चन्द्रो वर्षत्यनारतम् ॥१४६॥

धातूंश्च संग्रहेद्वह्निः पवनेन समन्ततः ।
नाना नादाः प्रवर्तन्ते मार्दवं स्यात्कलेवरे ॥१४७॥

जित्वा वृष्ट्यादिकं जाड्यं खेचरः स भवेन्नरः ।
सर्वज्ञोसौ भवेत्कामरूपः पवनवेगवान् ॥१४८॥

क्रीडते त्रिषु लिकेषु जायन्ते सिद्धयोऽखिलाः ।
कर्पूरे लीयमाने किं काठिन्यं तत्र विद्यते ॥१४९॥

अहंकारक्षये तद्वद्देहे कठिना कुतः ।
सर्वकर्ता च योगीन्द्रः स्वतन्त्रोऽनन्तरूपवान् ॥१५०॥

जीवन्मुक्तो महायोगी जायते नात्र संशयः ।
द्विविधाः सिद्धयो लोके कल्पिताऽकल्पितास्तथा ॥१५१॥

रसौषधिक्रियाजालमन्त्राभ्यासाधिसाधनात् ।
सिद्ध्यन्ति सिद्धयो यास्तु कल्पितास्ताः प्रकीर्तिताः ॥१५२॥

अनित्या अल्पवीर्यास्ताः सिद्धयः साधनोद्भवाः ।
साधनेन विनाप्येवं जायन्ते स्वत एव हि ॥१५३॥

स्वात्मयोगैकनिष्ठेषु स्वातन्त्र्याद्दीश्वरप्रियाः ।
प्रभूताः सिद्धयो यास्ताः कल्पनारहिताः स्मृताः ॥१५४ ।

सिद्धानित्या महावीर्या इच्च्हारूपाः स्वयोगजाः ।
चिरकालात्प्रजायन्ते वासनारहितेषु च ॥१५५॥

तास्तु गोप्या महायोगात्परमात्मपदेऽव्यये ।
विना कार्यं सदा गुप्तं योगसिद्धस्य लक्षणम् ॥१५६॥

यथाकाशं समुद्दिश्य गच्च्हद्भिः पथिकैः पथि ।
नाना तीर्थानि दृश्यन्ते नानामार्गास्तु सिद्धयः ॥१५७॥

स्वयमेव प्रजायन्ते लाभालाभविवर्जिते ।
योगमार्गे तथैवेदं सिद्धिजालं प्रवर्तते ॥१५८॥

परीक्षकैः स्वर्णकारैर्हेम संप्रोच्यते यथा ।
सिधिभिर्लक्षयेत्सिद्धं जीवन्मुक्तं तथैव च ॥१५९॥

अलौकिकगुणस्तस्य कदाचिद्दृश्यते ध्रुवम् ।
सिद्धिभिः परिहीनं तु नरं बद्धं तु लक्षयेत् ॥१६०॥

अजरामरपिण्डो यो जीवन्मुक्तः स एव हि ।
पशुकुक्कुटकीटाद्या मृतिं संप्राप्नुवन्ति वै ॥१६१॥

तेषां किं पिण्डपातेन मुक्तिर्भवति पद्मज ।
न बहिः प्राण आयाति पिण्डस्य पतनं कुतः ॥१६२॥

पिण्डपातेन या मुक्तिः सा मुक्तिर्न तु हन्यते ।
देहे ब्रह्मत्वमायाते जलानां सैन्धवं यथा ॥१६३॥

अनन्यतां यदा याति तदा मुक्तः स उच्यते ।
विमतानि शरीराणि इन्द्रियाणि तथैव च ॥१६४॥

ब्रह्म देहत्वमापन्नं वारि बुद्बुदतामिव ।
दशद्वार पुरं देहं दशनाडीमहापथम् ॥१६५॥

दशभिर्वायुभिर्व्याप्तं दशेन्द्रियपरिच्च्हदम् ।
षडाधारापवरकं षडन्वयमहावनम् ॥१६६॥

चतुःपीठसमाकीर्णं चतुराम्नायदीपकम् ।
बिन्दुनादमहालिङ्गं शिवशक्तिनिकेतनम् ॥१६७॥

देहं शिवालयं प्रोक्तं सिद्धिदं सर्वदेहिनाम् ।
गुदमेढ्रान्तरालस्थं मूलाधारं त्रिकोणकम् ॥१६८॥

शिवस्य जीवरूपस्य स्थानं तद्धि प्रचक्षते ।
यत्र कुण्डलिनीनाम परा शक्तिः प्रतिष्ठिता ॥१६९॥

यस्मादुत्पद्यते वायुर्यस्माद्वह्निः प्रवर्तते ।
यस्मादुत्पद्यते बिन्दुर्यस्मान्नादः प्रवर्तते ॥१७०॥

यस्मादुत्पद्यते हंसो यस्मादुत्पद्यते मनः ।
तदेतत्कामरूपाख्यं पीठं कामफलप्रदम् ॥१७१॥

स्वाधिष्ठानाह्वयं चक्रं लिङ्गमूले षडस्रके ।
नाभिदेशे स्थितं चक्रं दशारं मणिपूरकम् ॥१७२॥

द्वादशारं महाचक्रं हृदये चाप्यनाहतम् ।
तदेतत्पूर्णगिर्याख्यं पीठं कमलसंभव ॥१७३॥

कण्ठकूपे विशुद्ध्याख्यं यच्चक्रं षोडशास्रकम् ।
पीठं जालन्धर नाम तिष्ठत्यत्र सुरेश्वर ॥१७४॥

आज्ञा नाम भ्रुवोर्मध्ये द्विदलं चक्रमुत्तमम् ।
उड्यानाख्यं महापीठमुपरिष्टात्प्रतिष्ठितम् ॥१७५॥

चतुरस्रं धरण्यादौ ब्रह्मा तत्राधिदेवता ।
अर्धचन्द्राकृति चलं विष्णुस्तस्याधिदेवता ॥१७६॥

त्रिकोणमण्डलं वह्नी रुद्रस्तस्याधिदेवता ।
वायोर्बिम्बं तु षट्कोणमीश्वरोऽस्याधिदेवता ॥१७७॥

आकाशमण्डलं वृत्तं देवतास्य सदाशिवः ।
नादरूपं भ्रुवोर्मध्ये मनसो मण्डलं विदुः ॥१७८॥

इति प्रथमोऽध्यायः ॥१॥

पुनर्योगस्य माहात्म्यं श्रोतुमिच्च्हामि शङ्कर ।
यस्य विज्ञानमात्रेण खेचरीसमतां व्रजेत् ॥१॥

शृणु ब्रह्मन्प्रवक्ष्यामि गोपनीयं प्रयत्नतः ।
द्वादशाब्दं तु शुश्रूषां यः कुर्यादप्रमादतः ॥२॥

तस्मै वाच्यं यथातथ्यं दान्ताय ब्रह्मचारिणे ।
पाण्डित्यादर्थलोभाद्वा प्रमादाद्वा प्रयच्च्हति ॥३॥

तेनाधीतं श्रुतं तेन तेन सर्वमनुष्ठितम् ।
मूलमन्त्रं विजानाति यो विद्वान्गुरुदर्शितम् ॥४॥

शिवशक्तिमयं मन्त्रं मूलाधारात्समुत्थितम् ।
तस्य मन्त्रस्य वै ब्रह्मञ्च्ह्रोता वक्ता च दुर्लभः ॥५॥

एतत्पीठमिति प्रोक्तं नादलिङ्गं चिदात्मकम् ।
तस्य विज्ञानमात्रेण जीवन्मुक्तो भवेज्जनः ॥६॥

अणिमादिकमैश्वर्यमचिरादेव जायते ।
मननात्प्राणनाच्चैव मद्रूपस्यावबोधनात् ॥७॥

मन्त्रमित्युच्यते ब्रह्मन्मदधिष्ठानतोऽपि वा ।
मूलत्वात्सर्वमन्त्राणां मूलाधारात्समुद्भवात् ॥८॥

मूलस्वरूपलिङ्गत्वान्मूलमन्त्र इति स्मृतः ।
सूक्ष्मत्वात्कारणात्वाच्च लयनाद्गमनादपि ॥९॥

लक्षणात्परमेशस्य लिङ्गमित्यभिधीयते ।
संनिधानात्समस्तेषु जन्तुष्वपि च सन्ततम् ॥१०॥

सूचकत्वाच्च रूपस्य सूत्रमित्यभिधीयते ।
महामाया महालक्ष्मीर्महादेवी सरस्वती ॥११॥

आधारशक्तिरव्यक्ता यया विश्वं प्रवर्तते ।
सूक्ष्माभा बिन्दुरूपेण पीठरूपेण वर्तते ॥१२॥

बिन्दुपीठं विनिर्भिद्य नादलिङ्गमुपस्थितम् ।
प्राणेनोच्चार्यते ब्रह्मन्षण्मुखीकरणेन च ॥१३॥

गुरूपदेशमार्गेण सहसैव प्रकाशते ।
स्थूलं सूक्ष्मं परं चेति त्रिविधं ब्रह्मणो वपुः ॥१४॥

पञ्चब्रह्ममयं रूपं स्थूलं वैराजमुच्यते ।
हिरण्यगर्भं सूक्ष्मं तु नादं बीजत्रयात्मकम् ॥१५॥

परं ब्रह्म परं सत्यं सच्चिदानन्दलक्षणम् ।
अप्रमेयमनिर्देश्यमवाङ्मनसगोचरम् ॥१६॥

शुद्धं सूक्ष्मं निराकारं निर्विकारं निरञ्जनम् ।
अनन्तमपरिच्च्हेद्यमनूपममनामयम् ॥१७॥

आत्ममन्त्रसदाभ्यासात्परतत्त्वं प्रकाशते ।
तदभिव्यक्तचिह्नानि सिद्धिद्वाराणि मे शृणु ॥१८॥

दीपज्वालेन्दुखद्योतविद्युन्नक्षत्रभास्वराः ।
दृश्यन्ते सूक्ष्मरूपेण सदा युक्तस्य योगिनः ॥१९॥

अणिमादिकमैश्वर्यमचिरात्तस्य जायते ।
नास्ति नादात्परो मन्त्रो न देवः स्वात्मनः परः ॥२०॥

नानुसन्धेः परा पूजा न हि तृप्तेः परं मुखम् ।
गोपनीयं प्रयत्नेन सर्वदा सिद्धिमिच्च्हता ।
मद्भक्त एतद्विज्ञाय कृत कृत्यः सुखी भवेत् ॥२१॥

यस्य देवे परा भक्तिर्यथा देवे तथा गुरौ ।
तस्यैते कथिता ह्यर्थाः प्रकाशन्ते महात्मनः ॥२२॥

इति ॥ द्वितीयोऽध्यायः ॥२॥

यन्नमस्यं चिदाख्यातं यत्सिद्धीनां च कारणम् ।
येन विज्ञातमात्रेण जन्मबन्धात्प्रमुच्यते ॥१॥

अक्षरं परमो नादः शब्दब्रह्मेति कथ्यते ।
मूलाधारगता शक्तिः स्वाधारा बिन्दुरूपिणी ॥२॥

तस्यामुत्पद्यते नादः सूक्ष्मबीजादिवाङ्कुरः ।
तां पश्यन्तीं विदुर्विश्वं यया पश्यन्ति योगिनः ॥३॥

हृदये व्यज्यते घोषो गर्जत्पर्जन्यसंनिभः ।
तत्र स्थिता सुरेशान मध्यमेत्यभिधीयते ॥४॥

प्राणेन च स्वराख्येन प्रथिता वैखरी पुनः ।
शाखापल्लवरूपेण ताल्वादिस्थानघट्टनात् ॥५॥

अकारादिक्षकारान्तान्यक्षराणि समीरयेत् ।
अक्षरेभ्यः पदानि स्युः पदेभ्यो वाक्यसंभवः ॥६॥

सर्वे वाक्यात्मका मन्त्रा वेदशास्त्राणि कृत्स्नशः ।
पुराणानि च काव्यानि भाषाश्च विविधा अपि ॥७॥

सप्तस्वराश्च गाथाश्च सर्वे नादसमुद्भवाः ।
एषा सरस्वती देवी सर्वभूतगुहाश्रया ॥८॥

वायुना वह्नियुक्तेन प्रेर्यमाणा शनैः शनैः ।
तद्विवर्तपदैर्वाक्यैरित्येवं वर्तते सदा ॥९॥

य इमां वैखरी शक्तिं योगी स्वात्मनि पश्यति ।
स वाक्सिद्धिमवाप्नोति सरस्वत्याः प्रसादतः ॥१०॥

वेदशास्त्रपुराणानां स्वयं कर्ता भविष्यति ।
यत्र बिन्दुश्च नादश्च सोमसूर्याग्निवायवः ॥११॥

इन्द्रियाणि च सर्वाणि लयं गच्च्हन्ति सुव्रत ।
वायवो यत्र लीयन्ते मनो यत्र विलीयते ॥१२॥

यं लब्ध्वा चापरं लाभं मन्यते नाधिकं ततः ।
यस्मिंस्थितो न दुःखेन गुरुणापि विचाल्यते ॥१३॥

यत्रोपरमते चित्तं निरुद्धं योगसेवया ।
यत्र चैवात्मनात्मानं पश्यन्नात्मनि तुष्यति ॥१४॥

सुखमात्यन्तिकं यत्तद्बुद्धिग्राह्यमतीन्द्रियम् ।
एतत्क्षराक्षरातीतमनक्षरमितीर्यते ॥१५॥

क्षरः सर्वाणि भूतानि सूत्रात्माऽक्षर उच्यते ।
अक्षरं परमं ब्रह्म निर्विशेषं निरञ्जनम् ॥१६॥

अलक्षणमलक्षं तदप्रतर्क्यमनूपमम् ।
अपारपारमच्च्हेद्यमचिन्त्यमतिनिर्मलम् ॥१७॥

आधारं सर्वभूतानामनाधारमनामयम् ।
अप्रमाणमनिर्देश्यमप्रमेयमतीन्द्रियम् ॥१८॥

अस्थूलमनणुह्रस्वमदीर्घमजमव्ययम् ।
अशब्दमस्पर्शरूपमचक्षुःश्रोत्रनामकम् ॥१९॥

सर्वज्ञं सर्वगं शान्तं सर्वेषां हृदये स्थितम् ।
सुसंवेद्यं गुरुमतात्सुदुर्बोधमचेतसाम् ॥२०॥

निष्कलं निर्गुणं शान्तं निर्विकारं निराश्रयम् ।
निर्लेपकं निरापायं कूटस्थमचलं ध्रुवम् ॥२१॥

ज्योतिषामपि तज्ज्योतिस्तमःपारे प्रतिष्ठितम् ।
भावाभावविनिर्मुक्तं भावनामात्रगोचरम् ॥२२॥

भक्तिगम्यं परं तत्त्वमन्तर्लीनेन चेतसा ।
भावनामात्रमेवात्र कारणं पद्मसंभव ॥२३॥

यथा देहान्तरप्राप्तेः कारणं भावना नृणाम् ।
विषयं ध्यायतः पुंसो विषये रमते मनः ॥२४॥

मामनुस्मरतश्चित्तं मय्येवात्र विलीयते ।
सर्वज्ञत्वं परेशत्वं सर्वसंपूर्णशक्तिता ।
अनन्तशक्तिमत्त्वं च मदनुस्मरणाद्भवेत् ॥२५॥

इति॥तृतीयोऽध्यायः ॥३॥

चैतनस्यैकरूपत्वद्भेदो युक्तो न कर्हिचित् ।
जीवत्वं च तथा ज्ञेयं रज्ज्वां सर्पग्रहो यथा ॥१॥

रज्ज्वज्ञानात्क्षणेनैव यद्वद्रज्जुर्हि सर्पिणी ।
भाति तद्वच्चितिः साक्षाद्विश्वाकारेण केवला ॥२॥

उपादानं प्रपञ्चस्य ब्रह्मणोऽन्यन्न विद्यते ।
तस्मात्सर्वप्रपञ्चोऽयं ब्रह्मैवास्ति न चेतरत् ॥३॥

व्याप्यव्याप्यकता मिथ्या सर्वमात्मेति शासनात् ।
इति ज्ञाते परे तत्त्वे भेदस्यावसरः कुतः ॥४॥

ब्रह्मणः सर्वभूतानि जायन्ते परमात्मनः ।
तस्मादेतानि ब्रह्मैव भवन्तीति विचिन्तय ॥५॥

ब्रह्मैव सर्वनामानि रूपाणि विविधानि च ।
कर्माण्यपि समग्राणि बिभर्तीति विभावय ॥६॥

सुवर्णाज्जायमानस्य सुवर्णत्वं च शाश्वतम् ।
ब्रह्मणो जायमानस्य ब्रह्मत्वं च तथा भवेत् ॥७॥

स्वल्पमप्यन्तरं कृत्वा जीवात्मपरमात्मनोः ।
यस्तिष्ठति विमूढात्मा भयं तस्यापि भाषितम् ॥८॥

यदज्ञानद्भवेद्द्वैतमितरत्तत्प्रपश्यति ।
आत्मत्वेन तदा सर्वं नेतरत्तत्र चाण्वपि ॥९॥

अनुभूतोऽप्ययं लोको व्यवहारक्षमोऽपि सन् ।
असद्रूपो यथा स्वप्न उत्तरक्षणबाधितः ॥१०॥

स्वप्ने जागरितं नास्ति जागरे स्वप्नता नहि ।
द्वयमेव लये नास्ति लयोऽपि ह्यनयोर्न च ॥११॥

त्रयमेव भवेन्मिथ्या गुणत्रयविनिर्मितम् ।
अस्य द्रष्टा गुणातीतो नित्यो ह्येष चिदात्मकः ॥१२॥

यद्वन्मृदि घटभ्रान्तिः शुक्तौ हि रजतस्थितिः ।
तद्वद्ब्रह्मणि जीवत्वं वीक्षमाणे विनश्यति ॥१३॥

यथा मृदि घटो नाम कनके कुण्डलाभिधा ।
शुक्तौ हि रजतख्यातिर्जीवशब्दस्तथा परे ॥१४॥

यथैव व्योम्नि नीलत्वं यथा नीरं मरुस्थले ।
पुरुषत्वं यथा स्थाणौ तद्वद्विश्वं चिदात्मनि ॥१५॥

यथैव शून्यो वेतालो गन्धर्वाणं पुरं यथा ।
यथाकाशे द्विचन्द्रत्वं तद्वत्सत्ये जगत्स्थितिः ॥१६॥

यथा तरङ्गकल्लोलैर्जलमेव स्फुरत्यलम् ।
घटनाम्ना यथा पृथ्वी पटनाम्ना हि तन्तवः ॥१७॥

जगन्नाम्ना चिदाभाति सर्वं ब्रह्मैव केवलम् ।
यथा वन्ध्यासुतो नास्ति यथा नस्ति मरौ जलम् ॥१८॥

यथा नास्ति नभोवृक्षस्तथा नास्ति जगत्स्थितिः ।
गृह्यमाने घटे यद्वन्मृत्तिका भाति वै बलात् ॥१९॥

वीक्ष्यमाणे प्रपञ्चे तु ब्रह्मैवाभाति भासुरम् ।
सदैवात्मा विशुद्धोऽस्मि ह्यशुद्धो भाति वै सदा ॥२०॥

यथैव द्विविधा रज्जुर्ज्ञानिनोऽज्ञानिनोऽनिशम् ।
यथैव मृन्मयः कुंभस्तद्वद्देहोऽपि चिन्मयः ॥२१॥

आत्मानात्मविवेकोऽयं मुधैव क्रियते बुधैः॥

सर्पत्वेन यथा रज्जू रजतत्वेन शुक्तिका ॥२२॥

विनिर्णीता विमूढेन देहत्वेन तथात्मता ।
घटत्वेन यथा पृथ्वी जलत्वेन मरीचिका ॥२३॥

गृहत्वेन हि काष्ठानि खड्गत्वेन हि लोहता ।
तद्वदात्मनि देहत्वं पश्यत्यज्ञानयोगतः ॥२४॥ इति॥

इति चतुर्थोऽध्यायः ॥४॥

पुनर्योगं प्रवक्ष्यामि गुह्यं ब्रह्मस्वरूपकम् ।
समाहितमनाअ भूत्वा शृणु ब्रह्मन्यथाक्रमम् ॥१॥

दशद्वारपुरं देहं दशनाडीमहापथम् ।
दशभिर्वायुभिर्व्याप्तं दशेन्द्रियपरिच्च्हदम् ॥२॥

षडाधारापवरकं षडन्वयमहावनम् ।
चतुःपीठसमाकीर्णं चतुराम्नायदीपकम् ॥३॥

बिन्दुनादमहालिङ्गविष्णुलक्ष्मीनिकेतनम् ।
देहं विष्ण्वालयं प्रोक्तं सिद्धिदं सर्वदेहिनाम् ॥४॥

गुदमेढ्रान्तरालस्थं मूलाधारं त्रिकोणकम् ।
शिवस्य जीवरूपस्य स्थानं तद्धि प्रचक्षते ॥५॥

यत्र कुण्डलिनी नाम परा शक्तिः प्रतिष्ठिता ।
यस्मादुत्पद्यते वायुर्यस्माद्वह्निः प्रवर्तते ॥६॥

यस्मादुत्पद्यते बिन्दुर्यस्मान्नादः प्रवर्तते ।
यस्मादुत्पद्यते हंसो यस्मादुत्पद्यते मनः ॥७॥

तदेतत्कामरूपाख्यं पीठं कामफलप्रदम् ।
स्वाधिष्ठानह्वयं चक्रं लिङ्गमूले षडस्रकम् ॥८॥

नाभिदेशे स्थितं चक्रं दशास्रं मणिपूरकम् ।
द्वादशारं महाचक्रं हृदये चाप्यनाहतम् ॥९॥

तदेतत्पूर्णगिर्याख्यं पीठं कमलसंभव ।
कण्ठकूपे विशुद्धाख्यं यच्चक्रं षोडशास्रकम् ॥१०॥

पीठं जालन्धरं नाम तिष्ठत्यत्र चतुर्मुख ।
आज्ञा नाम भ्रुवोर्मध्ये द्विदलं चक्रमुत्तमम् ॥११॥

उड्यानाख्यं महापीठमुपरिष्टात्प्रतिष्ठितम् ।
स्थानान्येतानि देहेऽस्मिञ्च्हक्तिरूपं प्रकाशते ॥१२॥

चतुरस्रधरण्यादौ ब्रह्मा तत्राधिदेवता ।
अर्धचन्द्राकृति जलं विष्णुस्तस्याधिदेवता ॥१३॥

त्रिकोणमण्डलं वह्नी रुद्रस्तस्याधिदेवता ।
वायोर्बिंबं तु षट्कोणं संकर्षोऽत्राधिदेवता ॥१४॥

आकाशमण्डलं वृत्तं श्रीमन्नारायणोऽत्राधिदेवता ।
नादरूपं भ्रुवोर्मध्ये मनसो मण्डलं विदुः ॥१५॥

शांभवस्थानमेतत्ते वर्णितं पद्मसंभव ।
अतः परं प्रवक्ष्यामि नाडीचक्रस्य निर्णयम् ॥१६॥

मूलाधारत्रिकोणस्था सुषुम्ना द्वादशाङ्गुला ।
मूलार्धच्च्हिन्नवंशाभा ब्रह्मनाडीति सा स्मृता ॥१७॥

इडा च पिङ्गला चैव तस्याः पार्श्वद्वये गते ।
विलंबिन्यामनुस्यूते नासिकान्तमुपागते ॥१८॥

इडायां हेमरूपेण वायुर्वामेन गच्च्हति ।
पिङ्गलायां तु सूर्यात्मा याति दक्षिणपार्श्वतः ॥१९॥

विलंबिनीति या नाडी व्यक्ता नाभौ प्रतिष्ठिता ।
तत्र नाड्यः समुत्पन्नस्तिर्यगूर्ध्वमधोमुखाः ॥२०॥

तन्नाभिचक्रमित्युक्तं कुक्कुटाण्डमिव स्थितम् ।
गान्धारी हस्तिजिह्वा च तस्मान्नेत्रद्वयं गते ॥२१॥

पूषा चालम्बुसा चैव श्रोत्रद्वयमुपागते ।
शूरा नाम महानाडी तस्माद्भ्रूमध्यमाश्रिता ॥२२॥

विश्वोदरी तु या नाडी सा भुङ्क्तेऽन्नं चतुर्विधम् ।
सरस्वती तु या नाडी सा जिह्वान्तं प्रसर्पति ॥२३॥

राकाह्वया तु या नाडी पीत्वा च सलिलं क्षणात् ।
क्षुतमुत्पादयेद् घ्राणे श्लेष्माणं संचिनोति च ॥२४॥

कण्ठकूपोद्भवा नाडी शङ्खिनाख्या त्वधोमुखी ।
अन्नसारं समादाय मूर्ध्नि संचिनुते सदा ॥२५॥

नाभेरधोगतास्तिस्रो जाडयः स्युरधोमुखः ।
मलं त्यजेत्कुहूर्नाडी मूत्रं मुञ्चति वारुणी ॥२६॥

चित्राख्या सीविनि नाडी शुक्लमोचनकारणी ।
नाडीचक्रमिति प्रोक्तं बिन्दुरूपमतः शृणु ॥२७॥

स्थूलं सूक्ष्मं परं चेति त्रिविधं ब्रह्मणो वपुः ।
स्थूलं शुक्लात्मकं बिन्दुः सूक्ष्मं पञ्चाग्निरूपकम् ॥२८॥

सोमात्मकः परः प्रोक्तः सदा साक्षी सदाच्युतः ।
पातालानामधोभागे कालाग्निर्यः प्रतिष्ठितः ॥२९॥

समूलाग्निः शरीरेऽग्निर्यस्मान्नादः प्रजायते ।
वडवाग्निः शरीरस्थो ह्यस्थिमध्ये प्रवर्तते ॥३०॥

काष्ठपाषाणयोर्वह्निर्ह्यस्थिमध्ये प्रवर्तते ।
काष्ठपाषणजो वह्निः पार्थिवो ग्रहणीगतः ॥३१॥

अन्तरिक्षगतो वह्निर्वैद्युतः स्वान्तरात्मकः ।
नभस्थः सूर्यरूपोऽग्निर्नाभिमण्डलमाश्रितः ॥३२॥

विषं वर्षति सूर्योऽसौ स्रवत्यमृतमुन्मुखः ।
तालुमूले स्थितश्चन्द्रः सुधां वर्षत्यधोमुखः ॥३३॥

भ्रूमध्यनिलयो बिन्दुः शुद्धस्फटिकसंनिभः ।
महाविष्णोश्च देवस्य तत्सूक्ष्मं रूपमुच्यते ॥३४॥

एतत्पञ्चाग्निरूपं यो भावयेद्बुद्धिमान्धिया ।
तेन भुक्तं च पीतं च हुतमेव न संशयः ॥३५॥

सुखसंसेवितं स्वप्नं सुजीर्णमितभोजनम ।ज् ।
शरीरशुद्धिं कृत्वादौ सुखमासनमास्थितः ॥३६॥

प्राणस्य शोधयेन्मार्गं रेचपूरककुम्भकैः ।
गुदमाकुञ्च्य यत्नेन मूलशक्तिं प्रपूजयेत् ॥३७॥

नाभौ लिङ्गस्य मध्ये तु उड्यानाख्यं च बन्धयेत् ।
उड्डीय याति तेनैव शक्तितोड्यानपीठकम् ॥३८॥

कण्ठं सङ्कोचयेत्किंचिद्बन्धो जालन्धरि ह्ययम् ।
बन्धयेत्खेचरि मुद्रां दृढचित्तः समाहितः ॥३९॥

कपालविवरे जिह्वा प्रविष्टा विपरीतगा ।
भ्रुवोरन्तर्गता दृष्टिर्मुद्रा भवति खेचरी ॥४०॥

खेचर्या मुद्रितं येन विवरं लम्बिकोर्ध्वतः ।
न पीयूषं पतत्यग्नौ न च वायुः प्रधावति ॥४१॥

न क्षुधा न तृषा निद्रा नैवालस्यं प्रजायते ।
न च मृत्युर्भवेत्तस्य यो मुद्रां वेत्ति खेचरीम् ॥४२॥

ततः पूर्वापरे व्योम्नि द्वादशान्तेऽच्युतात्मके ।
उड्ड्यानपीठे निर्द्वन्द्वे निरालम्बे निरञ्जने ॥४३॥

ततः पङ्कजमध्यस्थं चन्द्रमण्डलमध्यगम् ।
नारायणमनुध्यायेत्स्रवतममृतं सदा ॥४४॥

भिद्यते हृदयग्रन्थिश्च्हिद्यन्ते सर्वसंशयाः ।
क्षीयन्ते चास्य कर्माणि तस्मिद्नृष्टे परावरे ॥४५॥

अथ सिद्धिं प्रवक्ष्यामि सुखोपायं सुरेश्वर ।
जितेन्द्रियाणां शान्तानां जितश्वासविचेतसाम् ॥४६॥

नादे मनोलयं ब्रह्मन्दूरश्रवणकारणम् ।
बिन्दौ मनोलयं कृत्वा दूरदर्शनमाप्नुयात् ॥४७॥

कालात्मनि मनो लीनं त्रिकालज्ञानकारणम् ।
परकायमनोयोगः परकायप्रवेशकृत् ॥४८॥

अमृतं चिन्तयेन्मूर्ध्नि क्षुत्तृषाविषशान्तये ।
पृथिव्यां धारयेच्चित्तं पातालगमनं भवेत् ॥४९॥

सलिले धारयेच्चित्तं नाम्भसा परिभूयते ।
अग्नौ सन्धारयेच्चित्तमग्निना दह्यते न सः ॥५०॥

वायौ मनोलयं कुर्यादाकाशगमनं भवेत् ।
आकाशे धारयेच्चित्तमणिमादिकमाप्नुयात् ॥५१॥

विराड्रूपे मनो युञ्जन्महिमानमवाप्नुयात् ।
चतुर्मुखे मनो युञ्जञ्जगत्सृष्टिकरो भवेत् ॥५२॥

इन्द्ररूपिणमात्मानं भावयन्मर्त्यभोगवान् ।
विष्णुरूपे महायोगी पालयेदखिलं जगत् ॥५३॥

रुद्ररूपे महायोगी संहरत्येव तेजसा ।
नारायणे मनो युञ्जन्सर्वसिद्धिमवाप्नुयात् ॥५४॥

यथा संकल्पयेद्योगी योगयुक्तो जितेन्द्रियः ।
तथा तत्तदवाप्नोति भाव एवात्र कारणम् ॥५५॥

गुरुर्ब्रह्मा गुरुर्विष्णुर्गुरुर्देवः सदाच्युतः ।
न गुरोरधिकः कश्चित्त्रिषु लोकेषु विद्यते ॥५६॥

दिव्यज्ञानोपदेष्टारं देशिकं परमेश्वरम् ।
पूजयेत्परया भक्त्या तस्य ज्ञानफलं भवेत् ॥५७॥

यथा गुरुस्तथैवेशो यथैवेशोस्तथा गुरुः ।
पूजनीयो महाभक्त्या न भेदो विद्यतेऽनयोः ॥५८॥

नाद्वैतवादं कुर्वीत गुरुणा सह कुत्रचित् ।
अद्वैतं भावयेद्भक्त्या गुरोर्देवस्य चात्मनः ॥५९॥

योगशिखां महागुह्यं यो जानाति महामतिः ।
न तस्य किंचिदज्ञातं त्रिषु लोकेषु विद्यते ॥६०॥

न पुण्यपापे नास्वस्थो न दुःखं न पराजयः ।
न चास्ति पुनरावृत्तिरस्मिन्संसारमण्डले ॥६१॥

सिद्धौ चित्तं न कुर्वीत चञ्चलत्वेन चेतसः ।
तथा विज्ञाततत्त्वोऽसौ मुक्त एव न संशयः ॥६२॥

इत्युपनिषत् ॥ इति पञ्चमोऽध्यायः ॥५॥

उपासनाप्रकारं मे ब्रूहि त्वं परमेश्वर ।
येन विज्ञातमात्रेण मुक्तो भवति संसृतेः ॥१॥

उपासनाप्रकारं ते रहस्यं श्रुतिसारकम् ।
हिरण्यगर्भ वक्ष्यामि श्रुत्वा सम्यगुपासय ॥२॥

सुषुम्नायै कुण्डलीन्यै सुधायै चन्द्रमण्डलात् ।
मनोन्मन्यै नमस्तुभ्यं महाशक्त्यै चिदात्मने ॥३॥

शतं चैका च हृदयस्य नाड्य
स्तासां मूर्धानमभिनिःसृतैका ।
तयोर्ध्वमायन्नमृतत्वमेति
विश्वङ्ङ्न्या उत्क्रमणे भवन्ति ॥४॥

एकोत्तरं नाडिशतं तासां मध्ये परा स्मृता ।
सुषुम्ना तु परे लीना विरजा ब्रह्मरूपिणी ॥५॥

इडा तिष्ठति वामेन पिङ्गला दक्षिणेन तु ।
तयोर्मध्ये परं स्थानं यस्तद्वेद स वेदवित् ॥६॥

प्राणान्सन्धारयेत्तस्मिन्नासाभ्यान्तरचारिणः ।
भूत्वा तत्रायतप्राणः शनैरेव समभ्यसेत् ॥७॥

गुदस्य पृष्ठभागेऽस्मिन्वीणादन्डः स देहभृत् ।
दीर्घास्तिदेहपर्यन्तं ब्रह्मनाडीति कथ्यते ॥८॥

तस्यान्ते सुषिरं सूक्ष्मं ब्रह्मनाडीति सूरभिः ।
इडापिङ्गलयोर्मध्ये सुषुम्ना सूर्यरूपिणी ॥९॥

सर्वं प्रतिष्ठितं तस्मिन्सर्वगं विश्वतोमुखम् ।
तस्य मध्यगताः सूर्यसोमाग्निपरमेश्वराः ॥१०॥

भूतलोका दिशः क्षेत्राः समुद्राः पर्वताः शिलाः ।
द्वीपाश्च निम्नगा वेदाः शास्त्रविद्याकलाक्षराः ॥११॥

स्वरमन्त्रपुराणानि गुणाश्चैते च सर्वशः ।
बीजं बीजात्मकस्तेषां क्षेत्रज्ञः प्राणवायवः ॥१२॥

सुषुम्नान्तर्गतं विश्वं तस्मिन्सर्वं प्रतिष्ठितम् ।
नानानाडीप्रसवगं सर्वभूतान्तरात्मनि ॥१३॥

ऊर्ध्वमूलमधःशाखं वायुमार्गेण सर्वगम् ।
द्विसप्ततिसहस्राणि नाड्यः स्युर्वायुगोचराः ॥१४॥

सर्वमार्गेण सुषिरास्तिर्यञ्चः सुषिरात्मताः ।
अधश्चोर्ध्वं च कुण्डल्याः सर्वद्वारनिरोधनात् ॥१५॥

वायुना सह जीवोर्ध्वज्ञानान्मोक्षमवाप्नुयात् ।
ज्ञात्वा सुषुम्नां तद्भेदं कृत्वा पायुं च मध्यगम् ॥१६॥

कृत्वा तु चैन्दवस्थाने घ्राणरन्ध्रे निरोधयेत् ।
द्विसप्ततिसहस्राणि नाडीद्वाराणि पञ्जरे ॥१७॥

सुषुम्ना शाम्भवी शक्तिः शेषास्त्वन्ये निरर्थकाः ।
हृल्लेखे परमानन्दे तालुमूले व्यवस्थिते ॥१८॥

अत ऊर्ध्वं निरोधे तु मध्यमं मध्यमध्यमम् ।
उच्चारयेत्परां शक्तिं ब्रह्मरन्ध्रनिवासिनीम् ।
यदि भ्रमरसृष्टिः स्यात्संसारभ्रमणं त्यजेत् ॥१९॥

गमागमस्थं गमनादिशून्यं
चिद्रूपदीपं तिमिरान्धनाशम् ।
पश्यामि तं सर्वजनान्तरस्थं
नमामि हंसं परमात्मरूपम् ॥२०॥

अनाहतस्य शब्दस्य तस्य शब्दस्य यो ध्वनिः ।
ध्वनेरन्तर्गतं ज्योतिर्ज्योतिषोऽन्तर्गतं मनः ।
तन्मनो विलयं याति तद्विष्णोः परमं पदम् ॥२१॥

केचिद्वदन्ति चाधारं सुषुम्ना च सरस्वती ।
आधाराज्जायते विश्वं विश्वं तत्रैव लीयते ॥२२॥

तस्मात्सर्वप्रयत्नेन गुरुपादं समाश्रयेत् ।
आधारशक्तिनिद्रायां विश्वं भवति निद्रया ॥२३॥

तस्यां शक्तिप्रबोधेन त्रैलोक्यं प्रतिबुध्यते ।
आधारं यो विजानाति तमसः परमश्नुते ॥२४॥

तस्य विज्ञानमात्रेण नरः पापैः प्रमुच्यते ॥२५॥

आधारचक्रमहसा विद्युत्पुञ्जसमप्रभा ।
तदा मुक्तिर्न सन्देहो यदि तुष्टः स्वयं गुरुः ॥२६॥

आधारचक्रमहसा पुण्यपापे निकृन्तयेत् ।
आधारवातरोधेन लीयते गगनान्तरे ॥२७॥

आधारवातरोधेन शरीरं कंपते यदा ।
आधारवातरोधेन योगी नृत्यति सर्वदा ॥२८॥

आधारवातरोधेन विश्वं तत्रैव दृश्यते ।
सृष्टिमाधारमाधारमाधारे सर्वदेवताः ।
आधारे सर्ववेदाश्च तस्मादाधारमाश्रयेत् ॥२९॥

आधारे पश्चिमे भागे त्रिवेणीसङ्गमो भवेत् ।
तत्र स्नात्वा च पीत्वा च नरः पापात्प्रमुच्यते ॥३०॥

आहारे पश्चिमं लिङ्गं कवाटं तत्र विद्यते ।
तस्योद्घाटनमात्रेण मुच्यते भवबन्धनात् ॥३१॥

आधारपश्चिमे भागे चन्द्रसूर्यौ स्थिरौ यदि ।
तत्र तिष्ठति विश्वेशो ध्यात्वा ब्रह्ममयो भवेत् ॥३२॥

आधारपश्चिमे भागे मूर्तिस्तिष्ठति संज्ञया ।
षट् चक्राणि च निर्भिद्य ब्रह्मरन्ध्राद्बहिर्गतम् ॥३३॥

वामदक्षे निरुन्धन्ति प्रविशन्ति सुषुम्नया ।
ब्रह्मरन्ध्रं प्रविश्यान्तस्ते यान्ति परमां गतिम् ॥३४॥

सुषुम्नायां यदा हंसस्त्वध ऊर्ध्वं प्रधावति ।
सुषुम्नायां यदा प्राणं भ्रामयेद्यो निरन्तरम् ॥३५॥

सुषुम्नायां यदा प्राणः स्थिरो भवति धीमताम् ।
सुषुम्नायां प्रवेशेन चन्द्रसूर्यौ लयं गतौ ॥३६॥

तदा समरसं भावं यो जानाति स योगवित् ।
सुषुम्नायां यदा यस्य म्रियते मनसो रयः ॥३७॥

सुषुम्नायां यदा योगी क्षणैकमपि तिष्टति ।
सुषुम्नायां यदा योगी क्षणार्धमपि तिष्ठति ॥३८॥

सुषुम्नायां यदा योगी सुलग्नो लवणाम्बुवत् ।
सुषुम्नायां यदा योगी लीयते क्षीरनीरवत् ॥३९॥

भिद्यते च तदा ग्रन्थिश्चिद्यन्ते सर्वसंशयाः ।
क्षीयन्ते परमाकाशे ते यान्ति परमां गतिम् ॥४०॥

गङ्गायां सागरे स्नात्वा नत्वा च मणिकर्णिकाम् ।
मध्यनाडीविचारस्य कलां नार्हन्ति षोडशीम् ॥४१॥

श्रीशैलदर्शनान्मुक्तिर्वाराणस्यां मृतस्य च ।
केदारोदकपानेन मध्यनाडीप्रदर्शनात् ॥४२॥

अश्वमेधसहस्राणि वाजपेयशतानि च ।
सुषुम्नाध्यानयोगस्य कलां नार्हन्ति षोडशीम् ॥४३॥

सुषुम्नायां सदा गोष्ठीं यः कश्चित्कुरुते नरः ।
स मुक्तः सर्वपापेभ्यो निश्रेयसमवाप्नुयात् ॥४४॥

सुषुम्नैव परं तीर्थं सुषुम्नैव परं जपः ।
सुषुम्नैव परं ध्यानं सुषुम्नैव परा गतिः ॥४५॥

अनेकयज्ञदानानि व्रतानि नियमास्तथा ।
सुषुम्नाध्यानलेशस्य कलां नार्हन्ति षोडशीम् ॥४६॥

ब्रह्मरन्ध्रे महास्थाने वर्तते सततं शिवा ।
चिच्च्हक्तिः परमादेवी मध्यमे सुप्रतिष्ठिता ॥४७॥

मायाशक्तिर्ललाटाग्रभागे व्योमाम्बुजे तथा ।
नादरूपा पराशक्तिर्ललाटस्य तु मध्यमे ॥४८॥

भागे बिन्दुमयी शक्तिर्ललाटस्यापरांशके ।
बिन्दुमध्ये च जीवात्मा सूक्ष्मरूपेण वर्तते ॥४९॥

हृदये स्थूलरूपेण मध्यमेन तु मध्यगे ॥५०॥

प्राणापानवशो जीवो ह्यधश्चोर्ध्वं च धावति ।
वामदक्षिणमार्गेण चञ्चलत्वान्न दृश्यते ॥५१॥

आक्षिप्तो भुजदण्डेन यथोच्चलति कन्दुकः ।
प्राणापानसमाक्षिप्तस्तथा जीवो न विश्रमेत् ॥५२॥

अपानः कर्षति प्राणं प्राणोऽपानं च कर्षति ।
हकारेण बहिर्याति सकारेण विशेत्पुनः ॥५३॥

हंसहंसेत्यमुं मन्त्रं जीवो जपति सर्वदा ।
तद्विद्वानक्षरं नित्यं यो जानाति स योगवित् ॥५४॥

कन्दोर्ध्वे कुण्डलीशक्तिर्मुक्तिरूपा हि योगिनाम् ।
बन्धनाय च मूढानां यस्तां वेत्ति स योगवित् ॥५५॥

भूर्भुवःस्वरिमे लोकाश्चन्द्रसूर्याऽग्निदेवताः ।
यासु मात्रासु तिष्ठन्ति तत्परं ज्योतिरोमिति ॥५६॥

त्रयः कालास्त्रयो देवास्त्रयो लोकास्त्रयः स्वराः ।
त्रयो वेदाः स्थिता यत्र तत्परं ज्योतिरोमिति ॥५७॥

चित्ते चलति संसारो निश्चलं मोक्ष उच्यते ।
तस्माच्चित्तं स्थिरीकुर्यात्प्रज्ञया परया विधे ॥५८॥

चित्तं कारणमर्थानां तस्मिन्सति जगत्त्रयम् ।
तस्मिन्क्षीणे जगत्क्षीणं तच्चिकित्स्यं प्रयत्नतः ॥५९॥

मनोहं गगनाकारं मनोहं सर्वतोमुखम् ।
मनोहं सर्वमात्मा च न मनः केवलः परः ॥६०॥

मनः कर्माणि जायन्ते मनो लिप्यति पातकैः ।
मनश्चेदुन्मनीभूयान्न पुण्यं न च पातकम् ॥६१॥

मनसा मन आलोक्य वृत्तिशून्यं यदा भवेत् ।
ततः परं परब्रह्म दृश्यते च सुदुर्लभम् ॥६२॥

मनसा मन आलोक्य मुक्तो भवति योगवित् ।
मनसा मन आलोक्य उन्मन्यन्तं सदा स्मरेत् ॥६३॥

मनसा मन आलोक्य योगनिष्ठः सदा भवेत् ।
मनसा मन आलोक्य दृश्यन्ते प्रत्यया दश ॥६४॥

यदा प्रत्यया दृश्यन्ते तदा योगीश्वरो भवेत् ॥६५॥

बिन्दुनादकलाज्योतीरवीन्दुध्रुवतारकम् ।
शान्तं च तदतीतं च परंब्रह्म तदुच्यते ॥६६॥

हसत्युल्लसति प्रीत्या क्रीडते मोदते तदा ।
तनोति जीवनं बुद्ध्या बिभेति सर्वतोभयात् ॥६७॥

रोध्यते बुध्यते शोके मुह्यते न च संपदा ।
कंपते शत्रुकार्येषु कामेन रमते हसन् ॥६८॥

स्मृत्वा कामरतं चित्तं विजानीयात्कलेवरे ।
यत्र देशे वसेद्वायुश्चित्तं तद्वसति ध्रुवम् ॥६९॥

मनश्चन्द्रो रविर्वायुर्दृष्टिरग्निरुदाहृतः ।
बिन्दुनादकला ब्रह्मन् विष्णुब्रह्मेशदेवताः ॥७०॥

सदा नादानुसन्धानात्संक्षीणा वासना भवेत् ।
निरञ्जने विलीयेत मरुन्मनसि पद्मज ॥७१॥

यो वै नादः स वै बिन्दुस्तद्वै चित्तं प्रकीर्तितम् ।
नादो बिन्दुश्च चित्तं च त्रिभिरैक्यं प्रसादयेत् ॥७२॥

मन एव हि बिन्दुश्च उत्पत्तिस्थितिकारणम् ।
मनसोत्पद्यते बिन्दुर्यथा क्षीरं घृतात्मकम् ॥७३॥

षट् चक्राणि परिज्ञात्वा प्रविशेत्सुखमण्डलम् ।
प्रविशेद्वायुमाकृष्य तथैवोर्ध्वं नियोजयेत् ॥७४॥

वायुं बिन्दुं तथा चक्रं चित्तं चैव समभ्यसेत् ।
समाधिमेकेन समममृतं यान्ति योगिनः ॥७५॥

यथाग्निर्दारुमध्यस्थो नोत्तिष्ठेन्मथनं विना ।
विना चाभ्यासयोगेन ज्ञानदीपस्तथा नहि ॥७६॥

घटमध्ये यथा दीपो बाह्ये नैव प्रकाशते ।
भिन्ने तस्मिन् घटे चैव दीपज्वाला च भासते ॥७७॥

स्वकायं घटमित्युक्तं यथा जीवो हि तत्पदम् ।
गुरुवाक्यसमाभिन्ने ब्रह्मज्ञानं प्रकाशते ॥७८॥

कर्णधारं गुरुं प्राप्य तद्वाक्यं प्लववदृढम् ।
अभ्यासवासनाशक्त्या तरन्ति भवसागरम् ॥७९॥

इत्युपनिषत् । इति योगशिखोपनिषदि षष्ठोऽध्यायः ॥६॥

ॐ सह नाववतु सह नौ भुनक्तु सह वीर्यं करवावहै ।
तेजस्विनवधीतमस्तु मा विद्विषावहै ॥

ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥ ॐ तत्सत् ॥

इति योगशिखोपनिषत्समाप्ता ॥

smmscore.com

Setup.ru: Создай и раскрути свой сайт бесплатно